Cumhuriyet tarihimizin kara bir sayfası olan, vatan haini ve sözde din adamı olan Şeyh Sait’in çıkardığı Şeyh Sait Ayaklanmasının sebeplerinin kısaca aktarıldığı yazımız.
Şeyh Sait
ŞEYH SAİT AYAKLANMASI (13 Şubat 1925)
Nedenleri
a. İsyanın oluşmasında Vahdettin ve adamlarının önemli etkisi vardır.
b. Şeyh Sait ayaklanmasında İngilizlerin rolü olmuştur. Lozan’da çözüme kavuşturulamayan Musul sorunu tam bu sıralarda İngilizler tarafından gündeme getirilmiş ve Türkiye “iç sorunları” nedeniyle konunun üzerine gidememiştir.
c. Bağımsızlık isteklerinin de isyanın oluşumundaki etkisi büyüktür.
d. Bölgenin yüzlerce yıl ihmal edilmiş olması ve önemli sorunlarının çözülememiş olması da halkın katılımına etki etmiştir.
e. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın yürüttüğü muhalefet ve parti adına Doğu Anadolu’da yapılan çalışmalar da ayaklanmanın çıkmasında etkili olmuştur.
Alınan Önlemler
İsyanın çıkmasında ihmali görülen ve gerekli önlemleri almakta geç davranan Fethi Bey Hükümeti sert eleştirilere uğrayınca çekildi.
Yeni hükümeti İsmet Paşa kurdu.
Takrir-i Sükun (Huzuru Sağlama) Kanunu kabul edilerek hükümete geniş yetkiler verildi.
Şark İstiklal Mahkemeleri kuruldu. Bu mahkemeler ayaklanma bölgesinde çalışacak ve idam kararları Meclis’in onayına tabi olmayacaktı.
Hükümet, Takrir-i Sükun Kanunu’nun kendisine verdiği yetkileri kullandı. Doğu ve Güneydoğu’da seferberlik ilan edildi.
Ayaklanma 1925 Nisan sonunda tamamen bastırıldı.
Önemi
Yeni rejime karşı, bütün ülkeyi içine almaya yönelik bir girişimdir.
