Sıcaklık ile ilgili ansiklopedik bilgiler. Sıcaklık nedir, tanımı ve özelliği ile ilgili bilgiler
Sıcaklık, bir araç ya da aygıtla ölçülebilen ısı derecesi. Sıcaklık kavramıyla ilgili en kaba tanım, cisimlere dokunarak elde ettiğimiz duyumlardan yola çıkarak yaptığımız sıcak soğuk ayrımıdır.
Isı miktarı kavramına yol açan bu duyum, bizlere hiç de yabancı olmasa da, sıcaklık kavramının fizikçi-lerce tanımlanmâsı uzun süre büyük bir sorun oluşturdu. Bu nedenle kavramı kesin olarak açıklayabilen bir büyüklüğü tanımlama güçlüğü çeken fizikçiler, sıcaklık değişimine eşlik eden basınç, hacim, yoğunluk vb fiziksel olaylardan yararlandılar. Sıcaklığı bir sayıyla belirleyebilmek için, sıcaklıkla ölçülebilen, büyüklükler arasında bir bağıntı kurmak gerekir. Bu da sıcaklık ölçümünün temelini oluşturur. Sıcaklık kavramını ve bu maddenin atom yapısı kavramma bağlı olan olayları açıklamada gözönünde tutulduğunda, bir cismin sıcaklığı, onu oluşturan atomların ya da moleküllerin kaynaşma durumunu niteleyen büyüklük olarak yorumlanabilir. Moleküller kaynaşma kuramı, ısının maddesel ortamda yayılmasının açıklanmasını sağlar. Sözgelimi, bir metal bir noktasından ısıtıldığında, hareketleri önceden düzensiz olan serbest elektronlar, kendilerini enerjilerinin bir bölümünü yitirdikleri daha soğuk bölgelere yönelten toplu bir hareket kazanırlar. Sıvı-lardaki moleküllerde de aynı tür bir hareket görünür. Karşı karşıya iki gazın sıcaklıklarının eşitlenmesi ve ısının metalde bir noktadan öbürüne yayılması da aym biçimde açıklanır. Sıcaklığı sayısal olarak belirlemek için, sıcaklıkla ölçülebilen büyüklük arasında bağıntı kurmak ve sıcaklık ölçeğini tanımlamak demektir. Bu büyüklük sivili termometrelerde belli bir sıvı kütlesinin görünür hacmi, gazlı termometrelerde ise bir gaz kütlesinin sabit hacimdeki subasıncıdır.
Buna göre sıcaklık ölçekleri
1. Yüzdeli ölçekleri ya da Celsius ölçekleri,
2. Yasal yüzdeli ölçek,
3. Sıcaklıkların termodinamik ölçeği,
4. Sıcaklığın mutlak ölçeği olarak sınıflandırılır. Yeryüzünde karalarla denizlerin dağılımının eşit olmaması sıcaklığın bir paralelin her noktasında aynı değere sahip olmasına yol açar. Ancak yapılan hesaplamalarla değişik enlemlerdeki ortalama sıcaklık değerinin belirlenmesi olanaklıdır. Yapılan ölçümler Kuzey yarıküredeki paralellerin sıcaklığının Güney yarıküredekilere oranla ekvatordan yaklaşık 45° enlemine kadar daha yüksek olduğu, 45. paralelden sonraysa sıcaklığın Güney yarıkürede daha yüksek olduğunu gösterir. Ancak Antartika’nın bulunmasından ötürü sıcaklık Güney yarıkürede kutup çemberlerinden sonra Kuzey yarıküreye oranla düşer. Bu veriler tüm yeryüzünde toprağa yakın ortalama sıcaklığın hesaplanmasını olanaklı kılar.
