Solunumunda glikoliz evresi nedir ve nasıl gerçekleşir? Glikoliz evresine katılan maddeler ve elde edilen ürünler, şeması, özellikleri.
Solunumun Glikoliz Evresi
GLİKOTİK EVRE (GLİKOLİZİS)
Solunumda genellikle reaksiyona katılan organik maddeler, 6 C lu şekerler (Keksozlar) dir. Heksozlardan da solunum kademelerine esas reaksiyona giren bileşiğin glukoz olduğu bilinir. Şayet bir canlıda solunum için gerekli glukoz yoksa, glikozis evresi hazırlık kademesinde nişasta, glikojen gibi maddelerde özel kimyasal reaksiyonlarla glikoza dönüştürülür. Böylece solunumda yakılacak glikoz temel maddesi yapılmış olur. Fakat bilinen heksozlar yani şekerler reaksiyona doğrudan doğruya giremezler. Bunların reaksiyona girmeleri için harekete geçirilmeleri, yani şekerlerin etkin duruma sokulması gerekir. Şekerlerin etkinleştirilmesi için belli bir enerji kazanmaları lâzımdır. Şekerlerin faalleşmesi için lüzumlu enerji, canlı sistemde var olan enerji bakımından zengin fosfor bileşiklerinden sağlanır ve şeker bir fosfor bağı kazanarak etkinlik kazanmış olur.
Belli maddelerin, canlı sistemdeki enerjiyi kendilerinde fosfor bağı halinde bağlamak üzere fosforlu bileşikleri yapmaları olayı, FOSFORİLİZASYON diye tanımlanmaktadır. Son zamanlarda enerjinin bağlanması, yakalanması ve iletilmesi ile sentez olaylarına verilmesinde fosforilizasyon olayının ne derecelere kadar büyük bir önem taşıdığı kapsamlı olarak ortaya çıkmıştır.
Glikozun aktive oluşu, heksokinaz enzimi ve ATP (Adenozin trifosfat) diye simgelenen enerjice zengin fosfat bileşiklerinin en önemlilerinden biri olan adenozin trifosfat gibi fosfor verici maddenin, beraber etkinliği ile olur. Bu sırada ATP. ADP’ye yani adenozin difosfat maddesine çevrilir ki, bu madde sistemden yeni fosfat bağı yakalayabilecek bir durumdadır, Canlı sistemlerde enerji isteyen olayların hemen çoğunda durmadan ATP’nin ADP ye ve ADP’nin ATP ye değişimi olur. Bu fosforilizasyon sonucunda glikozdan, glikoz monofosfat yapılır ki, bu aktive olmuş, yani reaksiyona girebilmek için gerekli enerjiyi kazanmış bir maddedir. Bu madde isomeraz enzimi etkisi ile fruktoz monofosfata çevrilir. Daha sonra, fruktoz ikinci bir ATP ile ilişkiye geçerek ikinci bir fosfor kazanır ve enerjice daha da zengin duruma gelir. Böylece fruktoz di fosfat yapılır.
Şeması
Daha sonra aldolaz enziminin etkisiyle fruktoz difosfat ortasından bölünerek iki tane üç karbonlu maddeye ayrılır. Bu maddeler, gliseraldehit —3— fosfat ile, dehidroksiaseton fosfattır. Bu maddelerden dehidroksiaseton fosfat solunumda kendisi doğrudan reaksiyona katılmaz. Ancak izomeraz enzimi yardımıyla yan bir kol halinde gliseraldehide çevrilebilir ve reaksiyon yan koldan katılır. Sonraki bir kademede gliseraldehitten gliserikasit maddesi oluşur ki bu çevrilme fosfogliseraldehit dehidrogenaz enziminin bu reaksiyon kademesine etkisi ile olur. Fotosentez kademelerinde yapılan ilk stabil karbonhidrat maddesi de 3 C lu fosfogliserik asittir (PGA). Görülüyor ki solunum reaksiyonların önemli kademesinde oluşan 3 C lu madde de aynı fosfogliserik asid (PGA) maddesidir. Bu bakımdan fosfogliserik asit maddesinin bitkilerin, gerek asimilatif ve gerekse disimilatif o]aylar ile ilgili metabolizmada bir çeşit kilit maddesi rolü oynadığı kabul edilir.
Bazı hallerde fotosentez kademelerinde oluşan fosfogliserik asid (PGA) in doğrudan doğruya solunum reaksiyonlarına bu kademede katıldığı belirtilmektedir. Bu sırada cereyan eden reaksiyon, bir oksidasyondur. Bu enerji de ADP’nin fosfor bağını kendine bağlayıp ATP’yi yapması ile iş görebilecek stabil enerji olarak kazanılır. Bundan sonra, enplâz enziminin yardımıyla piruvik asit oluşur ki, bu piruvik asidi yapıcı reaksiyon kademesinde de belli enerjinin serbest kalmasına ve ADP’tan ATP’ın yapımı gerçekleşen bir kademe olarak bilinir. Buraya kadar devam eden bütün reaksiyon kademeleri anaerobiktir. Yani bu reaksiyon kademelerinin gerçekleşmesi için oksijen gerekli ve zorunludur.
Anlaşılıyor ki solunum reaksiyonlarına katılan glikozun kademe, kademe pirüvik asite kadar parçalanmasını gerçekleyen ve solunumun glikolitik evresi diye adlandırılan reaksiyon kademelerine; 1 mol glikoz, 2 mol serbest hidrojen yakalayıcı, difosfopiridin nukleotidi (DPN), 2 molekül fosforilatif enerji bağı yakalayıcı, Adenozin difosfat katılır. Neticede 2 mol Piruvik asit, 2 mol DPN, 4 mol ATP ve 2 
