Takım çelikleri nelerdir? Sıcak ve soğuk iş takım çeliklerinin özellikleri ve kullanıldıkları yerler nelerdir? Takım çelikleri hakkında detaylar
Takım Çelikleri
Takım çelikleri talaşlı veya talaşsız imalatta kullanılan sıcak veya soğuk haldeki iş parçasını kesme, dövme ve sıkıştırma yöntemlerinden biri veya birkaçı ile biçimlendiren yüksek nitelikli çeliklerdir. Başlıca üç ana bölümde incelemek mümkündür.
-Soğuk İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçmeyen takımların imalinde kullanılan çeliklerdir. Talaşlı veya talaşsız imalat için kullanılırlar.
-Sıcak İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçen, 300-600°C arası ısıya tabi takımlarda kullanılır.
Yüksek Hız Çelikleri:
Malzemelerin yüksek hızlarda ilerlemeleri için kullanılan takım çelikleridir. Yüksek kesme hızlarına dirençlidirler ve genelde talaşlı imalat için kullanılırlar.
Takım çelikleri genelde alaşımlı (hatta yüksek) olup, sertleştirme ortamlarına göre adlanırlar.
-YAĞ ÇELİKLERİ:
- Yağda sertleşebilen manasına gelmekle beraber, özellikle 2842-2510 numaralı çeliklerin anlaşılması doğru olur. 2080-2601 kalite çelikler hem yağda hem de havada sertleşebildikleri için bazen yağ bazende hava çeliği diye söylenir.
- Hava çeliğinde esas kastedilen tür; yüksek hız çelikleri olmaktadır. Bu çelikler, ‘HSS’ veya kalemlik olarak vasıflanır.
- Çok değişik türleri olmakla beraber ithal orijinli olup pahalı ve temini zor olduğu için piyasada genel olarak 3343 Numaralı çeşidi bulunur.
TAKIM ÇELİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ
- Sertleşebilirlik; Sertleştirme sonrası belirli bir sertlik alma özelliği.
- Aşınma direnci; Oda sıcaklığında veya daha yüksek sıcaklıklarda aşınmaya karşı direnç
- Tokluk; Zorlamalar ile kırılmaya karşı direnç
- Sıcak Sertlik ve Dayanım; Sertlik veya dayanım oda sıcaklığında değişmeme daha yüksek (kızıl) sıcaklıklarda önemli oranda tutabilme özelliği
- Meneviş Kalıcılığı; Yüksek meneviş sıcaklıklarında sertliğin çok az azalması Boyut Kalıcılığı Sertleştirme sırasında kontrol edilemeyen ölçü değişiklikleri meydana gelmemesi
SOĞUK İŞ TAKIM ÇELİKLERİNİN KULLANIM YERLERİ
Soğuk iş takım çelikleri aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir.
- Kesme takımları
– Sütunlu veya yassı kesme tezgahlan
– Kazıma bıçakları
– Hassas delme takımları
– Kağıt ve plastik bıçaklar
– Delme zımbaları - Çekme takımları
– Derin çekme takımları (saç şekillendirme)
– Tel çubuk boru çekme takımları - Kabartma takımları
- Talaşlı imalat takımları (demir veya demir dışı metallerin işlenmesi için)
- Dişli takımları
– Dişlilerin talaşsız imalatı için merdane veya çeneler
– Dişlilerin talaşlı imalatı için matkap ve kesiciler - Makina bıçakları
- Civata, perçin ve somunların soğuk işlem takınılan
- Soğuk fışkırtma pres takınılan
- Sinter presleme takınılan
- Tahta testereleri
- Basınçlı hava takınılan
- Plastik işleme takımları
- Ölçü aletleri
- Germe kovanları
- El aletleri
- Şart malzemeleri
UYGULAMA ALANLARI
Soğuk iş takım çelikleri
- Kesme
- Delme
- Zımbalama
- Biçme
- Baskı
- Presleme
- Soğuk ezme
- Soğuk fışkırtma
- Soğuk biçimlendirme işlemlerinde kullanılır.
SICAK İŞ TAKIM ÇELİKLERİNİN KULLANIM YERLERİ
Sıcak iş takım çelikleri aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir.
- Pres döküm tezgahları
– Kalıplar
– Metal kamaraları ve presleme silindirleri
– Çıkartma parçalan, maçalar, iticiler vs. - Hafif ve ağır metallerin basınçlı döküm takımlarında
Kalıp ve boru presleri
– İç ve ara kovanları
– Pres mandrelleri
– Zımbalar ve kafalar - Hafif ve ağır metallerin ve çelik alaşımlarının işlenmesinde.
* Profil pres takımları
– Hafif metal işleme için
– Ağır metal işleme için - * Dövme kalıpları
– Kalıp gövdelerinde
– Kalıp yardımcı parçalarında - Demir ve çelik alaşımlarının işlenmesinde.
* Sıcak kesme sıcak çapak alma takımlarında - * Delici zımbalar ve kalıplar
Çelik çekme boru üretiminde
UYGULAMA ALANLARI
Sıcak iş takınılan çelikleri, aşağıdaki sıcak şekillendirme işlemlerinde kullanılır:
- Açık dövme
- Kapalı kalıpta dövme
- Basınçlı döküm
- Presleme
