Talat Aydemir kimdir? Türkiye Cumhuriyeti tarihine geçmiş iki kere darbe girişiminde bulunmuş olan Talat Aydemir hakkında bilgiler.
Talat Aydemir (d. 1917, Söğüt – ö. 5 Temmuz 1964, Ankara), 22 Şubat 1962 ve 20-21 Mayıs 1963’te iki askeri darbe girişimine önderlik eden asker.
Kara Harp Okulu’nu (1939) ve Kara Harp Akademisi’ni bitirerek (1954) kurmay subay oldu. 1950’lerde 27 Mayıs’ı hazırlayan ilk çekirdek kadronun içinde yer aldı. 27 Mayıs 1960’ta görevle Kore’de olduğundan müdahaleye fiilen katılamadı, Milli Birlik Komitesi’ne giremedi. Bu da MBK’ye kişisel kırgınlık duymasına neden oldu. Kore dönüşünde önemli bir görev olan Kara Harp Okulu komutanlığına atandı. 27 Ma-yısçıların, Ondörtleri de içeren “radikal” kesimi içinde yer alıyordu. Bu kesimde oturmuş bir düşünce birliği olmamakla birlikte, askeri yönetimin sürmesi, otoriter reformculuk, parlamentarizmi küçük görme gibi asgari müştereklerde birleşiliyordu. 1960’ların sonunda MBK’nin “ılımlı” kanadı “radikal” kanadı tasfiye etti, ama MBK içinde olmayan Aydemir bu gelişmeden etkilenmedi.
15 Ekim 1961’de seçimlerin yapılmasından sonra, ordu içindeki hoşnutsuzluklar arttı. Kendilerine Silahlı Kuvvetler Birliği (SKB) adını veren bir grup subay 21 Ekim’de seçimlerin, siyasal partilerin ve MBK’nin feshini öngören bir protokol imzaladı. 27 Mayıs’ın hedefine ulaşamadığı, koalisyon hükümetlerinin gerekli reformları yapamayacağı, bu nedenle yeni bir müdahalenin gerekli olduğu düşüncesindeki Aydemir grubu ile SKB arasında belirli bir ilişki vardı.
Protokolde sözü edilen müdahale çeşitli gelişmeler sonucu gerçekleşmemekle birlikte, ordu içindeki hoşnutsuzluk sürüyordu. İsmet İnönü başkanlığında kurulan hükümet, bir darbe girişimini önlemek amacıyla aralarında Aydemir’in de bulunduğu bir grup subayı başka yerlere atadı. Bunun üzerine Aydemir, Ankara’daki askeri birliklerin bir bölümünün katılmasıyla 22 Şubat 1962’de bir darbe düzenledi (bak. 22 Şubat Olayı). Ama ordu Başbakan İnönü’ nün yanında yer alınca, yalnız kalan Aydemir hükümetle anlaşarak teslim oldu. Bu anlaşma uyarınca 22 Şubatçılar yargılanmadılar, yalnızca emekliye ayrıldılar.
Aydemir bundan sonra da darbeci etkinliklerini sürdürdü. 20-21 Mayıs 1963’te Kara Harp Okulu’ nun katılmasıyla yeni bir darbe düzenledi. Bu girişim de İnönü’nün direnişiyle bastırıldı. Aydemir, birçok subay, Kara Harp Okulu öğrencileri ve Ondörtler’den bazılarıyla birlikte yargılandı. 5 Eylül 1963’te arkadaşı Fethi Gürcan’la birlikte ölüm cezasına çarptırıldı. TBMM’nin de kararı onaylaması üzerine birlikte idam edildiler.
Aydemir’in darbe girişimlerinin belirgin bir programı yoktu. Bu girişimlerde askeri-otoriter bir reformculuk isteği ve kimi kişisel tutku ve çekişmeler belirleyiciydi.
