Yelken nedir? Yelkenin özellikleri nelerdir? yelken ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı sayfamız.
Yelken Nedir?
Kayık ve gemileri yürütmek için direklerine asılıp gerilen geniş bir bezdir. Eskiden insanlar teknelerini su üzerinde hareket ettirmek için rüzgarın etkisinden faydalanmayı düşünmüşler, bunun için de direk dikip buna hayvan derileri germişlerdi. İlk yelkeni Eski Mısırlıların kullandıkları sanılıyor. Yelken kullanmak zamanla Akdeniz’deki öteki denizci milletler arasında yayıldı.
Başlangıçta kare yelkenler kullanılıyordu. Daha sonraları yamuk biçimli yelkenler, en son olarak da üçgen biçimi yelkenler kullanılmaya başlandı. Kare yelkenlerin yalnız arkadan gelen rüzgârı almasına karşılık üçgen yelkenler değişik yönlerden gelen rüzgârları toplayabiliyordu.
Yelken, yüzyıllar boyunca, kürekle birlikte deniz taşıtlarının başlıca kuvvet kaynağı oldu. Kürek daha çok küçük teknelerde kullanılıyordu. Büyük gemileri kürekle hareket ettirmek için çok sayıda/küreğe ve her kürek için de üç, hattâ dört kürekçiye ihtiyaç vardı.
Zamanla, buhar makinasının deniz taşıtlarına uygulanması; iç yakımlı motorların, türbinlerin icat edilmesi üzerine yelken eski önemini kaybetti. Buhar makinası uygulanan ilk vapurlarda, ihtiyat olarak, yelken de bulunduruluyordu. Hattâ daha fazla hız sağlamak ve yakıttan tasarruf etmek için ayrıca yelken de açılırdı. Fakat yavaş yavaş gemilerden yelken tamamen kalktı. Öte yandan, yelken, günümüzün en zevkli ve faydalı spor kollarından birini meydana getirmektedir.
Yelken Nasıl Kullanılır
İyi bir yelkenli tekne, her şeyden önce sağlam, dalgalara dayanıklı ve hepsinden önemlisi yelkenle yürütülmek için özel olarak yapılmış olmalıdır. Hemen hemen her tekne, gerektiği zaman yelkenle yürütülebilirse de hiçbir zaman yelken için yapılmış tekneler kadar hızlı ve emin yol alamaz.
Birçok yelkenli çeşitlerinin dibinde, sert rüzgârların etkisiyle yana yattığı zaman dev-rilmemesi için, yassı bîr çıkıntı bulunur. Buna «salma» denir. Salma karşı ağırlık vazifesini görerek tekneyi dengede tutar. Fakat, bu gibi tekneler, fazla sığ sulara sokulamaz-lar, sığ yerlere, iskelelere yanaşamazlar. Küçük yelkenlilerin salması, gerektiği zaman özel bir yuva içinde, içeri çekilebileçek biçimdedir. Böylece tekne çok sığ sulara tehlikesizce sokulabilir.
Yelkenli bir tekne genel olarak rüzgârı arkadan aldığı zaman en fazla hızına erişir. Çok eskiden gemicilik daha pek ilerlememişken yelkenliler rüzgârla beraber giderler, geri dönmek için mevsimin değişip, rüzgârların ters yönden esmesini beklerlerdi. Gemiciler yelken bilgilerini ilerletip, dümen kullanmasını öğrendikten sonra rüzgâra karşı da gitmeyi başardılar, bu usulü ilk olarak Araplar’ ın buldukları sanılıyor.
Yelkenli bîr teknenin rüzgârı alış yönüne göre, hareketine çeşitli -adlar verilir. Rüzgârı tam arkadan alarak ilerliyen yelkenliye «pupa gidiyor», yandan alarak gidene «apaz gidiyor» denir.
Hiçbir yelkenli rüzgâr yönüne doğru gidemez. Ancak dümen ve yelkenleri gerektiği gibi kullanmak şartiyle rüzgâr yönüne az veya çok yaklaşabilir. Böylece zikzaklar yaparak rüzgârın içine doğru ilerliyen yelkenliye «orsa çekiyor», ya da «orsa gidiyor» denir. A’dan B’ye gitmek istiyen bîr yelkenli önce A’dan C’ye gelir, oradan da. sırasiyle D, E ve F noktalarına sapa sapa B noktasına varmış olur.
