Atmosferdeki nem neye bağlıdır? Mutlak bağıl nem nedir? Nem kaç şekilde ifade edilir? Nem ile ilgili kavramlar ve açıklamaları, yağış tipleri ve dağılımları.
Atmosferdeki Nem;
Nem iklimi oluşturan diğer önemli bir iklim elemamdır. Atmosferde daima bir miktar nem (su buharı) bulunur. Nemin kaynağı yeryüzündeki sulardır. Bu suların buharlaşması sonucu nem atmosfere karışır.
1) Buharlaşma ve nem oranı sıcaklığa bağlı olarak değişir. Sıcaklık artınca buharlaşma da artar.
2) Yükseldikçe nem miktarı azalır. Yerden bu-
harlaşma ve ağırlığı nedeniyle atmosferin yeryüzüne yakın bölümlerinde daha çok toplanmıştır.
3) Denizden uzaklaştıkça nem miktarı azalır. Deniz seviyesinde deniz alanlarında, nem miktarı fazladır. Deniz seviyesinden yükseldikçe, karaların iç kısmına gidildikçe azalır.
4) Atmosferdeki nem, su buharı sis ve bulut şeklinde, yoğuşma (yağışlar) şeklinde kendini gösterir.
5) Fazla ısınma ve soğumayı engellemesi ve yağışların oluşumu bakımından nem önemlidir.
Mutlak Nem
Herhangi bir sıcaklıkta İm3 havadaki nemin gram olarak ağırlığıdır (gr/m3) Mutlak nem, sıcaklığa, yükseltiye, kara ve deniz dağılışına göre değişir.
Doyma noktası (Maksimum nem)
Havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en yüksek nem miktarıdır. Örneğin 1 m3 hava 25°C de en çok 19,5 gram; 0°C de en çok 4,8 gram nem taşıyabilir. Doyma noktasını aşan hava yağış bırakır.
Bağıl nem (Nisbi nem)
Herhangi bir sıcaklıkta mutlak nem miktarının, o sıcaklıktaki maksimum nem miktarına oranıdır. Mutlak nemin doyma miktarına oranının yüzde (%) olarak belirtilmesidir.
Bağılnem(BN) = (Mutlak nem (n) / Maksimum nem (N)) x 100
Nisbi nemlilik havanın sıcaklığına bağlıdır. Sıcaklık yüksek ise nisbi nemlilik değeri küçük, sıcaklık düşük ise nisbi nemlilik değeri büyüktür. Karadeniz kıyılan Akdeniz kıyılarından daha serin olduğundan nemlilik daha çok hissedilir. Nisbi nem fazladır.
Havadaki nem miktarını ölçen aletlere Higrometre (nemölçer) denilir.
Sis ve Bulut
Havadaki nemin yoğunlaşarak çok küçük su damlacıkları haline gelmesine bulut denir. Sis yere yakın bulutlardır.
Bulutlar yoğunluklarına, oluşumlarına, yükseltiye göre farklı özellik ve görünüme sahiptir.
Kümülüs – Küme bulut. Havanın hızla yükselmesiyle oluşur.
Stratüs – Tabaka bulut. Yeryüzüne yakın olan, havanın yavaş yükselmesiyle oluşan buluttur.
Nimbüs – Yağmur bulutu.
Sirüs – Tüy bulut. Yükseklerde oluşur.
Yoğuşma (Yoğunlaşma)
Havadaki nemin yoğuşması soğumaya bağlıdır. İlk aşamada soğuma sonucu yoğuşma sis ve bulutu oluşturur. Bulut da yoğuşarak yağışları oluşturur.
Yağışı gerçekleştiren yoğuşma, havanın nem bakımından doyma noktasına erişip, doyma noktasını aşmasına bağlıdır. Bu nokta aşılırsa hava, içindeki subaharının fazlasını taşıyamaz. Fazla olan subuharı (bulut) sıvı haline dönüşür, yani yoğuşur.
Yağış tipleri (oluşumlarına göre):
1- Yamaç Yağışları: Dağ yamaçlarında yükselen nemli hava kütlesi yükselirken soğur, yoğuşur. Bunlara orografik yağışlar da denilir.
2- Cephe Yağışları: Soğuk ve sıcak hava kütleleri birbirine yaklaştığında sıcak hava soğuk hava üzerinde yükselir. Soğur ve yağış bırakır.
3- Konveksiyon Yağışı: Isınan hava, alçak basınç alanlarında yükselir, soğur ve yağış bırakır. Ekvatoral bölgedeki yağışlar, Türkiye’de kırk ikindi yağmurları bu türdendir.
Yağış miktarı
Yıl içerisinde birim alana düşen yağış miktarı; denize yakınlık uzaklık, yükselti, yerşe-killeri, basınç alanlarının etkisi nedeniyle değişmektedir.
Denize bakan dağ yamaçları, yüksek alanlar, denize yakın veya deniz alanları daha çok yağış alır.
Basınç alanlarının etkisiyle denizden esen rüzgarlar da Musonlarda olduğu gibi yağış getirirler.
YBA.larında hava hareketi alçalıcı (ağır, yoğun) olduğundan alçalırken ısınır ve yoğuşma olmaz. ABA.da hava hareketi yükseliri olduğundan, yükselen hava soğur, yoğuşur, yağış bırakır.
Yağış rejimi
Bir yerde yağışın yıl içerisinde aylara mevsimlere dağılış şekline yağış rejimi denir.
Yağış rejimi tarım ürünlerinin türü ve verimliliği ile bitki örtüsü, akarsu rejimleri üzerinde etkilidir.
Yeryüzünde Yağışların Dağılışı
Yağışlı bölgeler: ABA. olan ekvatoral bölge, muson ülkeleri, orta kuşak karalarının batı kıyıları ençok yağış alan yerlerdir. Sürekli rüzgarların karşılaştıkları yerler de çok yağış alır.
Kurak bölgeler: Kutup bölgeleri (YBA), Dönenceler çevresi (YBA), kıtaların denizden uzak, nem bakımından fakir iç kısımları (özellikle dağlarla çevrili alanlar) kurak bölgelerdir.
Yağış biçimleri
Yağmur, dolu, kar, çiğ, kırağı ve kırçtır. Yoğuşma 0° C’nin üstünde olursa yağmur, 0° C’nin altında olursa (buz kristalleri şeklinde yoğuşma) kar yağışı olur.
