Nişan nedir? Nişan neden verilir, özelliği nedir? Osmanlı’da verilen nişanlar hakkında bilgi.
Nişan (Madalya)
Nişan; bir kişiyi, topluluğu ya da kurumu başarısından dolayı onurlandırmak için verilen belgeli takıdır.
Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyıla değin onurlandırma hilat, çelenk, kılıç ve sorguç verilerek yapılırdı. Aynı amaçla ilk kez 1730’da madalya, 1801’de de nişan verilmeye başladı, ilk Osmanlı nişanı İskenderiye Savaşı’nda yararlık gösterenlere bu tarihte verilen Hilal Nişanı idi. II. Mahmud, başarılı kamu görevlileri için 1831’de üç tip Nişan-ı İftihar çıkardı. 1848 tarihli Rütbe ve Nişan Nizamnamesi’yle de nişan verilmesine ilişkin ilkeler belirlendi. Ayrıca yabancı hükümdarlardan nişan kabul edilmesi, onlara nişan gönderilmesi de bir talimatname ile düzenlendi. Abdülmecid (hd 1839-61) yabancı devletlerden gelen nişanları takan ilk padişah oldu.
Abdülmecid döneminde çıkarılan Mecidî Nişanı’nın beş derecesi vardı. Bunların üstünde de murassa Mecidî Nişanı bulunuyordu. Abdülaziz döneminde (1861-76) Nişan-ı Âl-i İmtiyaz ve Nişan-ı Osmanı çıkarıldı. Mecidî Nişanı’ndan sonra en büyük nişan sayılan Nişan-ı Osmani, üzerinde “el-müstenid bi-tevfikat-ı rabbaniye Abdülaziz Han melikü’d-devlet-i Osmaniye” yazılı yeşil mineli bir nişandı; ayrıca yedi ışınlı şemsesi (güneş) vardı. Bu nişanın murassa olanı yabancı hükümdarlara verilirdi. II. Abdülhamid dönemindeki (1876-1909) nişanların başlıcaları Hanedan-ı Âl-i Osman, Nişan-ı Âl-i İmtiyaz ve Şefkat Nişanı’ydı. II. Meşrutiyet döneminde mesleğe özendirici Maarif, Meziyet ve Ziraat nişanları öngörüldü. Ama bunlardan bazısı, maliyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle hazırlanamadı.
“Şemse”, “kordela” ve “berat” olarak üç parçadan oluşan Osmanlı nişanları için özel birer nişan nizamnamesi bulunduğu gibi, kullananların da hazineye 750-4.000 kuruş arasında bir nişan harcı ödemeleri koşulu getirilmişti. Nizamnamelerde nişanın nasıl kullanılacağı, vârislere kalması vb gibi konular açıklanırdı. Murassa nişanlar, üstlerindeki değerli taşların yanında, sanat değerleriyle de birer servet sayılırdı. Cumhuriyet’in ilanından sonra 26 Kasım 1934 tarihli ve 2590 sayılı yasayla İstiklal Madalyası dışında, eski madalya ve nişanların kullanılması yasaklandı. 24 Ekim 1983 tarihli ve 2933 sayılı Madalya ve Nişanlar Kanunu ile de Devlet Nişanı, Cumhuriyet Nişanı ve Liyakat Nişanı öngörüldü.
