Battal Gazi kimdir? Battal Gazi ne zaman ve nerede yaşamıştır, hayat hikayesi, Türk edebiyatında Battal Gazi destanları, hikayeleri.
Battal Gazi; (Ölüm 740)
Bizans seferlerinde ün almış bir Arap komutanıdır. Arap ve Türk dasitani halk romanlarına kahraman olmuştur. Dilimizde Seyit Battal diye de anılır.
Güvenilir kaynaklara göre asıl adı Abdullah’tır. Kahraman anlamına gelen Battal sözü lâkabıdır. Başka başka kaynaklarda babasının adının Ömer veya Amr, doğduğu yerin Antakya veya Dimeşk (Şam) olduğu; Arap aslından geldiği veya o asıldan gelmeyip Emevilerin azatlı kölesi olduğu yazılıdır. Tarihi kaynaklardaki çeşitli haber ve söylentilerin karıştırılmasıyla anlaşıldığına göre 717- 740 yılları arasında Emevi orduları ile Bizans seferine katılmış, 740’da Afyonkarahisar yakınındaki eskiden Akroion denilen yerde yapılan büyük savaşta ölmüştür.
Battal Gazi üzerine birçok hikâyeler anlatılır. Bunların hepsinde gerçek olaylarla uydurmalar ayırdedilemiyecek kadar birbirine karışmıştır. Osmanlı kaynaklarında Battal’ın tarihi şahsiyetinden çok masal şahsiyeti anlatılır. Dasitani halk hikâyelerinde ise Battal, tarihi kimliğinden büsbütün uzaklaştırılmıştır.
Battal hakkında Arap ve Türk edebiyatında dasitani birkaç büyük hikaye meydana getirilmiştir. Bunlardan Arapça olan Zelhimme veya Delhemme adlı hikayede Battal, ikinci derecede bir şahsiyet olarak gösterilmiştir.
Türk Edebiyatında Battal Hikâyeleri
Dilimizde biri mensur, öbürü manzum olmak üzere başlıca iki büyük Battal Gazi hikâyesi vardır; halk edebiyatında da, hususiyle Alevî-Bektaşî şairler tarafından, destanlar yazılmıştır:
1 — Battalname: Mensur bir eserdir Öz bir Türk destanı sayılmaz. Zelhimme adındaki Arapça eserden çevrilmiş olmamakla beraber ya Zelhimme benzeri başka bir eserden çevrilmiş ya da bu türlü eserler örnek tutularak XI. yüzyıl sonların da veya XII. yüzyıl başlarında Malatya bölgesinde, Dânişmentliler çevresinde meydana gelmiştir. Tarihi unsurlarla menkıbe ve masal unsurları birbirine karışmıştır.
2 — Battal Gazi: Bakaî (Darendeli) adında bir şair tarafından XVIII. yüzyılın ikinci yarısında manzum olarak yazılmıştır. Battalname nin biraz kısaltılarak nazma çekilmiş şeklidir. 7.000 beyte yakındır.
Her iki eserde de Battal cesur, kuvvetli, silah kullanmakta, savaş hilesinde usta bir kahraman olarak anlatılır. Çok dindar, hatta keramet sahibi, fakirce yaşayan bir kimsedir.
Battalname de Hz. Ali çocuklarının felâket yıllarının anlatılması, Battal’ın Hariciler’le olan çarpışmalarının hikaye edilmesi, Battal’ın Anadolu Alevileri’nce benimsenmesine, hakkında destanlar yazılmasına yol açmıştır.
Battal hikayeleri Türkiye dışındaki Türkler tarafından da çok sevilmiş, yerli diyeleklere çevrilerek yayınlanmıştır.
