Toplumsal grup nedir? Toplumsal grubun özellikleri ve işlevleri nelerdir? Toplumsal grup hakkında bilgi.
TOPLUMSAL GRUPLAR
Toplumsal grup, en az iki kişiden oluşan üyeleri arasında karşılıklı etkileşim, ortak amaç ve çıkarlar bulunan ve belli bir sürekliliği olan insan topluluğudur. Buna göre, bir otobüste veya trende seyahat eden insanlar, bir film veya tiyatroyu seyreden izleyiciler birer grup değildir. Bu topluluklar birer yığın ya da kalabalıktır. Çünkü, bu insanlar arasında belirli ilişkiler yoktur ve birbirlerini tanımazlar. Çok kısa süreli ve geçici olarak birlikte bulunurlar. Aralarında bir etkileşim yoktur. Toplumsal grubun oluşması ise uzun ya da kısa süreli bir örgütlenmenin varlığıyla ortaya çıkar ve grup, belirli bir yapı kazanır. Üyeleri bu grubun varlığının ve kendilerinin grup üyesi olduklarının bilincindedirler. Şu hâlde, toplumsal grubun yapısı, diğer birlikteliklerden; bilinçlilik, örgütlülük ve süreklilik özellikleriyle ayrılmaktadır. Grup yapısı, o grubu oluşturan üyelerin grup içi statülerini ve rollerini yansıtır. Bu, grubun dış yapısıdır. Grubun iç yapısı ise grup üyelerinin birbirleriyle ilişkilerinden oluşur ve dıştan gözlenemez.
Grubu oluşturan insanlar, kendilerini bir grup olarak nitelendirmediği sürece bu topluluk grup olarak düşünülemez. O hâlde, bu kişilerin grup oluşturduklarının bilincinde olmaları da gruplaşma için gereklidir.
Grupların oluşmasında aynı yeri paylaşma da önemlidir. Örneğin, arkadaş grupları genellikle komşu çocuklarından oluşur. Zamanla yakın yerde bulunma önemini kaybeder ve davranışlarında benzerlikler önem kazanır.
Belli koşullarda toplumsal yığınlardaki insanlar da bir grup oluşturabilir. İnsanların otobüsle bir yerden bir yere gitmek için otogarda beklediklerini düşünelim. Bu insanlar bir grup oluşturmazlar. Bu şekilde, birbirini tanımayan insanlar otobüse biner. Otobüsün, kalktıktan bir süre sonra ıssız bir yerde bozulduğunu düşünelim, işte, bu andan itibaren yolcuların arasında birtakım ilişkiler başlar. Yolcular, aralarında iş bölümüne gidebilirler. Bazı yetenekli kişiler hemen lider olarak belirip yaşlılarla ve çocuklarla ilgilenebilir veya bu kimselerle ilgilenmesi için bazı insanları görevlendirebilir. Birlikte otobüsü tamir etmeye çalışabilirler. Bu insanlar, artık bir grup oluşturmaya başlamışlardır. Ortak bir amaçları vardır. Morallerini bozmamaya, birlik ve beraberlik içinde hareket etmeye başlarlar. Başlangıçta varlığını duymadıkları bir bağlılık ve “biz” duygusu doğmaya başlar. Bir süre sonra otobüs tamir edilip yollarına devam ettiklerinde bu insanlar, artık birbirini tanımayan bir yığını değil, bir grubu oluştururlar.
Bu örnekte de gördüğümüz gibi toplumsal grup, üyeleri arasında belli ilişkiler bulunan ve her üyenin grubun varlığını sürekli olarak fark ettiği, iki ya da daha çok üyeden kurulu, belli bir sürekliliği olan insan topluluğudur.
Toplumsal grupların özellikleri şunlardır:
• Toplumsal gruplarda grup üyelerinin toplumsal yeri önceden belirlenmiştir. Çünkü, gruba giren her kişi, bu yapı içinde belli bir statüye sahiptir. Grup üyeleri, grubun yapısına göre statülerinin belirlediği rolleri oynarlar. Statülere bağlı beklentiler, roller aracılığıyla gerçekleşir. Gruba giren her kişi, belli rolleri yerine getirir. Örneğin; bir siyasi parti grubunda başkanın, yönetim kurulunun, diğer üyelerin statü ve rolleri önceden belirlenmiştir. Grup üyeleri arasındaki ilişkiler de bu doğrultuda gerçekleşir.
• Grup üyeleri arasında ortak çıkar ve amaçlar vardır. Grubun tüm etkinlikleri, ortak bir amaca yönelmiştir. Bir siyasi parti grubu, iktidar olmak amacına; bir dershanedeki üniversite hazırlık grubu, üniversiteye girmek amacına yönelmiştir.
• Her grup, kendisine özgü değer ve normlara sahiptir. Grup üyeleri, bu değer ve normlara uygun olarak hareket ederler. Grup normları, grup üyelerine baskı yapar ve onların davranışlarını kontrol eder. Grup içinde insanlar istedikleri gibi davranamazlar.
• Toplumsal gruplar, uzun ya da kısa süreli olabilir. Grubun sürekliliği için grup üyelerinin bir arada bulunmaları gereklidir. Bunun için de bütünleşme ve uyum şarttır.
• Gruplar, insanların çeşitli gereksinimlerini karşılamak için oluşturulur. Her grup, maddi ya da manevi bazı gereksinimlerin karşılanması için vardır. Bir dinî grupta manevi, bir iş grubunda maddi, bireilede ise hem maddi hem manevi gereksinimlerin karşılanması söz konusudur.
• Bir grubun üyeleri başka grupların da üyesi olabilir. Örneğin; bir üniversite profesörü, aynı zamanda bir ailenin üyesidir. Bir spor kulübünün, bazı hayır kurumlarının üyesi de olabilir.
Toplumsal grupların işlevleri şunlardır:
• Gruplar, bireye kimlik kazandırır. Her birey, içinde bulunduğu grubun değer ve normlarını benimser, içselleştirir ve kişiliğinin bir parçası hâline getirir. Örneğin; dinsel bir grupta birey, o grupta geçerli olan dinsel değer ve normları benimser ve kişiliğinin bir parçası hâline getirir.
• Gruplar, insanların çeşitli gereksinimlerinin karşılanmasını sağlar. Yeme, barınma, sağlık gibi insan gereksinimleri, çeşitli grupların gerçekleştirdiği işlevlerle karşılanır. Örneğin; bir peynir imalathanesinde çalışan insanlar, bir hastanede çalışan doktorlar, içinde yer aldıkları grubun işlevlerini yerine getirerek insan gereksinimlerini karşılarlar.
• Gruplar, bireyin yeteneklerinin farkına varmasına ve onları geliştirmesine yardımcı olur. Örneğin; arkadaş grubunda müzik yeteneğimiz olduğunu fark edebilir, arkadaşlarımızın teşvikiyle bu yeteneğimizi geliştirme yoluna gidebiliriz.
• Gruplar, birer toplumsal birimdir. Onların sağlıklı işlemesi, toplumsal yapının bütününe de düzen getirir. Örneğin; ekonomik, siyasal, hukuki işlevleri gerçekleştiren gruplar sağlıklı işliyorsa toplum bütünü de düzenli olacaktır.
• Gruplar, toplumsallaşmayı sağlar. Birey, bir toplum içinde nasıl davranması gerektiğini öğrenmeye aile grubu içinde başlar. Okul, arkadaş, iş gruplarında bunu sürdürür.
• Gruplar, üyeleri arasında dayanışma sağlar. Her grup üyesi, ayrı işlevleri gerçekleştirerek diğerlerini tamamlar. Örneğin; bir orkestrada her sanatçı ayrı görevler üstlenerek birbirini tamamlar ve ortaya belli bir bütünlüğe sahip bir yapıt çıkar.
• Gruplar, toplum yapısının genelini oluşturan birimlerdir. Bu nedenle, gruplar arası ilişkiler, toplumsal yapının bütününü etkiler. Grupların toplum yapısının bütünüyle olan ilişkileri, uzlaşma ve özümsemeyle sağlanır.
Uzlaşma, etkileşimde bulunan grupların karşılıklı ilişkilerinin gerektirdiği yeni durumlara uymalarıdır. Örneğin, siyasi parti gruplarında özgürlük, eşitlik gibi demokratik değerler benimseniyorsa bu değerler ekonomiyle ilgili gruplarda, eğitimle ilgili gruplarda ve diğer toplumsal gruplarda da benimsenmelidir. Çeşitli gruplarda, bu değerler üzerinde uzlaşma sağlanmalıdır.
Grupların, diğer grupların deneyim ve tarihlerini paylaşarak değer ve normlarını benimsemesi, onlarla ortak bir yaşam biçimine sahip olması sürecine özümseme denir. Bu süreçte bir grubun diğer grubun değerlerini içselleştirmesi söz konusudur. Örneğin; demokratik bir toplumda baskıcı yönetim taraftarı bir grup, toplum genelini oluşturan çeşitli gruplar içinde bir süre sonra değişime uğrar. Zamanla ya demokratik topluma özgü değer ve normları benimser ya da tümüyle ortadan kalkar. Sonuç olarak gruplar, yaşadığı toplumda yerini koruyabilmek için toplumsal yapının geneliyle ilişkilerinde ya uzlaşma ya da özümseme yoluna gitmek zorundadır.
Gruplarla toplumsal yapı arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Gruplarda önemli olan işlevler, toplumsal yapıyı biçimlendirirken toplumsal yapı da grupların bu önemli işlevlerini destekler. Toplumsal yapı, yapay bir bütünlük değildir, toplumsal grupları biraraya getiren onları birlik içinde tutan, amaçlarına uygun olarak birlik ve uyum içinde çalışmalarını sağlayan anlamlı bir bütündür.
