Akdeniz Bölgesinde bulunan yer şekilleri nelerdir? Akdeniz Bölgesi’nin yerşekilleri ve özellikleri hakkında bilgi.
Akdeniz Bölgesi Yer şekilleri
Bölgenin büyük bir bölümü (% 80) kıyıya paralel uzanan Toros Dağları ve bu dağlar üzerindeki platolarla kaplıdır. Batı Toroslar, Orta Toroslar ile Suriye sınırından başlayarak Doğu Anadolu’ya kadar uzanan Nur (Amanos) Dağları bölgedeki başlıca sıradağlardır. Bu dağlar Akdeniz’e paralel olarak uzanır ve yükseltisi çoğu yerde 2000 m’nin üzerindedir. Orta Toroslarda yükselti 4000 m’ye yaklaşır. Batı Toroslar Antalya Körfezi’nin iki yanından birbirine çapraz uzanan dağlardan oluşur. Antalya Körfezi’nin batısındaki Beydağları ile Akdağlar kuzeydoğu – güneybatı yönlü, Antalya Körfezinin doğusundaki Dedegöl, Sultan ve Geyik Dağları ise kuzeybatı – güneydoğu yönlü uzanarak Antalya Körfezi’nin kuzeyinde birleşirler.
Antalya Körfezi’nin kuzeyindeki graben alanlarında çok sayıda göl vardır. Bu yöreye Göller Yöresi denir. Antalya Körfezi’nin batısındaki dağlık ve platoluk alana ise Teke Yöresi denir. Orta Toroslar, Anamur’un kuzeyindeki Taşeli platosundan başlayarak Doğu Anadolu Bölgesi‘ne kadar kuzeydoğu – güneybatı yönlü uzanır. Bölgenin en yüksek yeri Orta Toroslar’daki Aladağlar ve Bolkar Dağları’dır. İskenderun Körfezi’nin doğusunda ise yine kıyıya paralel uzanan Nur Dağları vardır. Nur Dağlarının gerisinde Hatay (Amik) ve Kahramanmaraş grabenleri yer alır.
Bölgenin bu şekilde özellik göstermesinin başlıca sonuçları şunlardır:
***Gerçek ve izdüşüm alan farkı çoktur.
***Bazı tarım alanlarında makine kullanımı çok zordur.
***Kıta sahanlığı dardır. Falezli kıyılar yaygındır.
***Ulaşım zordur. Yol yapım maliyeti yüksektir. Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım belli başlı geçitlerden sağlanır.
***Kıyıdaki limanların (Mersin ve İskenderun hariç) hinterlandı dardır.
***Nüfus ve yerleşme genelde kıyıda yoğunlaşmıştır.
***Nemli Akdeniz iklimi bölgenin iç kesimlerine sokulamaz. Bu nedenle bölge içinde iklim farklılığı oluşmuştur.
***Akarsular dağların zirvesinden doğar, çok eğimli bir yamaçta kuzey – güney yönlü bir vadide ve çok hızlı akarak denize ulaşır.
***Akarsuların hidroelektrik enerji potansiyeli yüksektir.
Bölgede ovalar üç grupta toplanır. Birinci grup ovalar delta ovalarıdır. En önemli delta ovaları Çukurova ve Silifke ovalarıdır. Çukurova, Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin, Silifke ovası ise Göksu nehrinin oluşturduğu deltalardır. Bunların dışındaki delta ovaları çok küçüktür, ikinci grup ovalar ise tektonik ovalardır. Bunların başlıcaları Amik, Kahramanmaraş, Burdur, İsparta ovalarıdır. Üçüncü grup ovalar ise Toros Dağlarının bünyesinde bulunan kalkerin çözülmesiyle oluşmuş karstik ovalardır. Antalya, Korkuteli, Tefenni, Acıpayam, Kestel, Elmalı, Burdur ve Isparta ovaları karstik oluşumludur. (Burdur ve Isparta ovaları hem karstik hem tektonik oluşumludur.)
Bölgenin önemli yerşekilleri arasında karstik oluşumlarda vardır. Torosların büyük bir bölümü kalker (kireç taşı) ile kaplıdır. Kalkerin kimyasal çözülmeye uğraması sonucunda bölgede çok sayıda karstik şekiller oluşmuştur. Özellikle Teke ve Taşeli platolarında karstik şekiller yaygındır. Karstik arazi suyu yeraltına sızdırdığı için bölgedeki dağların arasındaki birçok düzlükte, yüzey sularının azlığı nedeniyle tarım güç şartlarda yapılmaktadır. Karstik kaynakların debileri yıl içinde fazla değişmediği için karstik kaynaklarla beslenen akarsuların yaz mevsiminde de akım miktarı yüksektir. Karstik şekillerden bazıları günümüzde turistik alan olarak ekonomiye önemli katkılar sağlar.
Teke Yöresindeki önemli yerşekillerinden biri de dalmaçya tipi kıyılardır. Finike – Fethiye arası (Kaş kıyıları) Türkiye’de dalmaçya kıyı tipinin görüldüğü tek yerdir.
AKARSULAR VE GÖLLER
Bölgedeki akarsulardan sadece Göller yöresindekilerden bazıları denize ulaşamayarak kapalı havzaya sahiptirler. Diğerlerinin tamamı Akdeniz’e dökülür. Dağlar doğu – batı yönünde kıyıya paralel uzandığı için akarsuların genel akış yönü kuzey – güneydir ve boyları genellikle kısadır. Yatak eğimleri, akış hızları ve hidroelektrik enerji potansiyelleri fazladır.
Akarsuların akımları kışın artar, yazın azalır. Rejimleri düzensizdir. Ancak karstik kaynaklarla beslenen akarsuların akımı yazın azalmakla birlikte bölgedeki diğer akarsulara göre oldukça fazla su taşırlar. Bunlara en güzel örnek Aksu, Köprü ve Manavgat nehirleridir. Bölgedeki ne önemli akarsular Dalaman, Eşen, Aksu, Manavgat, Köprü, Göksu, Seyhan, Ceyhan ve Asi’dir.
Akdeniz Bölgesi göl yönünden ülkemizin en zengin bölgesidir. Göller Yöresi diye adlandırılan yörede irili ufaklı çok sayıda göl bulunur. Bu göllerin oluşumunda tektonik hareketlerin yanısıra, tabanlarındaki karstik erimeler de etkili olmuştur. Başlıca göller: Burdur, Acı-gör, Beyşehir, Eğirdir, Suğla, Karataş Salda, Yarışlı’dır. Beyşehir, Suğla ve Eğirdir gölleri sularını bir gidegenle boşalttığı için suları tatlıdır.
