Alçak basınç nedir, ne anlama gelmektedir? Alçak basınç sistemleri ve bu sistemlerin genel özellikleri nelerdir, hakkında bilgi.
Alçak Basınç Sistemleri ve Özellikleri Hakkında Bilgi
Alçak Basınç, basıncı 1013.3 milibardan daha az olan atmosfer kütlesine verilen isimdir. Hava akımlarına yol açan alçak basınç rüzgar, yağış ve fırtınayla sonuçlanır. Alçak basınç güneş ışınları (termal) ve hava akımları (dinamik) etkileriyle oluşur. Durum olarak değişmeyen alçak basınç ve hareketli alçak basınç alanları vardır. Düşük basıncın sürekli (değişmez) olduğu bölgelerin çapı 2.000-800 km’dir. Bu çaptan daha dar çaplı alanda oluşan alçak basınç kütlesi rüzgârla süreklenir.
Dünyayı çevreleyen atmosfer, ağırlığına bağlı olarak dünya yüzeyine basınç yapar.Bu basınç bölgenin üstünde yükselen hava sütununun ağırlığına bağlıdır.Yer yüzeyine yakın bölgelerde yerçekiminden dolayı sıkışan ve yoğunluğu artan havanın basıncı artar. Deniz düzeyinde havanın basıncı 1.013 milibardır (1 kg/cm2). Bu değer 1 cm çapında ve 76 cm yüksekliğinde civa ağırlığına eşittir (daha önceki yıllarda 76 cm civa basıncı atmosfer basıncı birimi olarak kullanılıyordu). Yer yüzeyi deniz yüzeyinden daha yüksek olduğu zaman, hava yoğunluğunun azalmasına bağılı olarak basınç düşer (16 km yükseklikle basınç deniz yüzeyinin % 10’u oranındadır). Ayrıca aynı düzeydeki yerlerde bile basınç eşit değildir. Sıcak bölgelerde (havanın genleşmesi ve yoğunluğunun yüksek oluşundan dolayı) yüksektir.
Alçak kökenli basınç sistemleri :
Havanın farklı oranlarda ısınması sonucu oluşur. Güçlü güneş ışınlarıyla ısınan yer yüzeyine yakın hava, hafifleyerek yükselir (bu oluşumun yaygın olarak gerçekleştiği bölge, güneş ışınlarının dik olarak düştüğü tropik kuşaklardır). Yükselen hava aşağıda bir “alçak basınç alanı“nın oluşmasına yol açar.
Eğer yükselen hava nemliyse güçlü tropik yağışlar oluşur. Tropikal kuşakta oluşan bu hava boşluğu kuzey ve güneyden gelen hava kütlelerince doldurulur. Ancak bu hava kütleleri dünyanın dönüşüyle (Coriolis etkisi) saparak kuzeydoğu ve güneydoğudan esen rüzgarları oluşturur. Tropikal kuşakta yılın büyük bölümünde hava ısınması sonucu sürekli bir alçak basınç alanı vardır (termal basınç sistemi). Kimi ılıman bölgelerde güneş ışıması küçük alçak basınç alanları oluşturur. Bu alanlarda oluşan bulutlar gök gürültülü, fırtınalı yağmur bulutlarına dönüşebilir (yaz günlerinde görüldüğü gibi).
Alçak basınç alanları havanın hareketine bağlı olarak oluşabilirler (dinamik basınç sistemleri). Tropikal kuşaktan yükselerek kutuplara akan hava kütlesi dünyanın dönüşüyle sapar. 30° kuzey ve 30° güney enlemlerde batıdan esen hava akınlarını oluşturur. Tropikal kuşaktan sürekli gelen hava, yarı tropikal kuşakta havanın çökerek birikmesi ve yüksek basıncın oluşmasına yol açar. Yarı tropikal bölgelerin alt katmanındaki havanın kutuplara doğru akımı, 40° kuzey ve 60° güney enlemlerinde kutuplardan gelen soğuk hava kütlesiyle yarı tropikal bölgelerden gelen ılık hava kütlelerinin çarpışmasına yol açar.
Bu bölgede kesişen hava yükselerek dünya yüzeyinde alçak basınç alanları oluşturur. Mevsimden mevsime değişen alçak basınç alanları, güneş ışınları ve dünyanın dönüşü yanında atmosfer basıncını etkileyen yerel oluşumlardan da (deniz, dağ vb) etkilenir. Yaz aylarında bazı kıtaların üzerine (Asya gibi) alçak basınç alanları (siklon) görülür. Bu olay güneş ışınlarının karaların yüzeyinde deniz yüzeyinden daha etkin oluşundan doğar (yerel etki).
Alçak basınç cephe sistemleri :
Dünya yüzeyinde cephe durumundaki hava kütleleri arasında basınç farkı büyük basınç farklılıklarına yol açar. Bu farklar dünyanın dönüşünün de etkisiyle yüksek enlemlerde batıdan doğuya doğru ılık ve soğuk güçlü hava akımlarına yol açar. Bu rüzgâr kuşağı Jet Stream olarak adlandırılır. Jet Stream tropikal kuşaktan gelen ılık havayla kutuplardan gelen soğuk havanın kesiştiği yarı tropikal kuşakta batıya doğru akış biçiminde görülür. Jet Stream’ in etkisiyle doğuya doğru akan alçak basınç sistemleri, soğuk bir cephe sıcak bir cepheyle karşılaşıncaya kadar saatte 40-50 km hızla hareket ederler. Jet Stream alçak ve yüksek basınç alanlarının sürekli yer değişmesini sağlayarak, açık ve yağışlı havaların arka arkaya görülmesine yol açar.
