Algıya etki eden etmenler nelerdir? Algıya etki eden yapısal etmenler, ortamın zemin ve şekil ilişkilerinin etkisi hakkında bilgi.
ALGIYA ETKİ EDEN ETMENLER
A)- Yapısal etmenler:
1- Uyaranları gruplama ve bütünleme eğilimi:
a)- Benzerlik: Benzer şekiller bir bütün olarak algılanır. Örneğin şekildeki + ve o’lar benzerlikten dolayı, yatay olarak dizilmiş biçimde algılanır.
+ + + + +
o o o o o
b)- Yakınlık: Yakın olan şekiller bir bütün olarak algılanır. Örneğin şekildeki + ve o’lar bu kez yakınlıktan dolayı düşey olarak dizilmiş biçimde algılanır.
+ + + + +
o o o o o
+ + + + +
c)- Tamamlama: Önceden algılanmış nesneler, sonradan eksik olarak da görülseler, eski tam şekliyle algılanır. Örnekteki haflerin çizgileri eksik olduğu halde biz yine de sözcüğü “Fen” olarak okuyoruz.
d)- Süreklilik: Süreklilik oluşturan şekiller bir bütün olarak algılanır. Örneğin şekildeki “o”lar, dört zincirin bir noktada kesişmesi olarak değil birbirini kesen iki zincir olarak algılanır. (Filmde, hareketlilik bu olaydan yararlanılarak sağlanır. Buna, “stroboskopik hareket illüzyonu” denir.
e) Simetri: Simetrik şekiller bir bütün olarak algılanır. Örneğin, ağaç sudaki görüntüsü bir bütün olarak görülür.
2- Algıda, içinde bulunulan ortamın ve zemin- şekil ilişkilerinin etkisi:
Nesneleri ve olayları, bir zaman ve yer sistemi bütünlüğü içinde algılarız. Ortam değişmeleri, zemin ve şekil değişmeleri, nesne ve olayları farklı biçimde algılamamızı getirir.
B)- Fonksiyonel etmenler:
1- İhtiyaç ve ilgiler: Örneğin, radyoda haberler verilirken, futbol meraklısı maç sonuçlarını algılayacak, diğer haberleri algılamayacaktır.
2- Bireyin zihinsel tutumu: Bir mahalleyi gezen bir politikacı, bir polis, bir turist gördüklerini farklı algılayacaktır.
3- Bireyin önceden edindiği bilgi ve deneyimleri: Tahtaya yazılmış bir kimyasal madde formülünü, bilgisi olan neye ait olduğunu anlayacak, yani algılayacak, bilgisi olmayan ise birşey anlamayacaktır.
4- Algılama üzerine telkinin etkisi: Açıkça, ya da sezdirmeden bir başkasına düşünce aşılama anlamına gelir. Toplumsal koşullanmalar içinde düşünme, akıl yürütme gibi denetim yollarının işlemesine olanak bırakmadan, bireylerde önceden belirlenmiş tepkileri elde edecek ölçüde güçlü bir uyarıcı yardımıyla sağlayan bir inandırma biçimidir. Reklam ve propagandanın dayandığı temel olaylardır.
ALGI YANILMALARI:
Fizik ya da psikolojik nedenlere bağlıdır. Türleri:
a- İllüzyon: Var olan bir nesnenin yanlış algılanmasıdır.
I- Fiziksel illüzyon: Nesnenin içinde bulunduğu fiziksel koşullardan dolayı yanlış algılanmasıdır. Her normal insanda aynı sonucu verir. Örneğin, suya batırılan çubuğun kırık görünmesi.
II- Psikolojik illüzyon: İçinde bulunulan psikolojik durum nedeniyle var olan nesnenin yanlış algılanmasıdır. Örneğin, korku içinde bulunan bir kişinin alaca karanlıkta, bir dal parçasım yılan olarak algılaması.
b)- Hallüsinasyon: Ateşli hastalıklar ve bazı akıl hastalıklarında, gerçekte var olmayan nesnelerin algılanmasıdır. Olmayan nesneler görmek, sesler duymak buna örnek olabilir.
