Almanak ne demekitr ve Almanak nedir? Almanak hakkında ve Alamanak tarihçesi hakkında genel bilgiler
Almanak, yılın bölümlerinden başka, bayram, yıldönümü gibi belli günleri ve birtakım astronomi, meteoroloji, istatiktik bilgilerini gösteren kitap biçiminde takvim. Mevsimleri ve günleri izleyen almanaklar, zamanın gerektirdiği yararlı ve gerekli bilgileri vermenin yanı sıra oyalayıcı, eğlendirici, güzellik gereksinmesini karşılayıcı örnekleri de sunma tutumunu edindiler. Aralarından bazıları şiir sanatma öncelik tanıdı: Fransa’da yılda bir kez yayımlanan Almanach des Muses (1765-1833). Bu başlangıçtan sonra yıllık antolojiler yayımı başladı; Almanya, Avusturya, Fransa’da önemlerini 1840’a kadar korudular. İngiltere’ de ve Amerika’da pek tutulmadı.
Çağın getirdiği işbölümü inceliğiyle her şeyden söz eden almanakların değeri zamanla düştüler. Bir yılın önemli olaylarıyla birlikte değerli eserlerini tanıtan, hiç yayımlanmamış ürünlere yer veren, soruşturmalar düzenleyen, gerekli kronolojileri hazırlatan edebiyat yıllıkları her ülkede bu işi görev edinen yayınevlerinin yürüttükleri iş oldu. Ülkemizde D Yayınevi, Mehmet Fuat’ın seçtiklerini on yıl boyunca çıkardı: Türk Edebiyatı (1962-1972). Varlık Yıllığı, admı taşıyan yayınevince düzenli yayımlanıyor (1960’tan başlayarak 24 sayı 1985). Bu konudaki son katkı Nesin Vakfı Edebiyatı Yıllığı1 dır (1976’dan başlayarak 1985’e kadar).
Astronomi almanakları, genelde, takvim bilgilerini, Güneş’in, Ay’ın ve gezegenlerin konumlarım, tutulma ve örtülmelerle ilgili bilgileri, çizelge ve haritaları, bazı dönüşüm çizelgelerini kapsayan yıllıklardır. Almanaklarda, Güneş ve gezegenlerin konumları günlük, Ay’ınkiler ise saatlik olarak verilir.
Başlangıçta almanaklar, kabaca belirtilen bazı astronomi bilgilerini içermekte ve çok dar bir çevre için hazırlanmaktaydılar. Özellikle denizcilerin kullandıkları bu bilgilere ek olarak, çok geçmeden Azizlerin günleri, dört mevsimle ilgili konular, geçmiş yılın toplu bir eleştirisi, yerel bazı olaylar ve resimler de konulmaya başlandı. Öte yandan almanaklar tarım, üretim, hastalıklardan korunma, tedavi yöntemleri, acele durumlarda alınacak önlemler, rüya yorumları gibi akla gelebilecek her konuda pratik bilgiler vermeye başladılar. Bu içerikleriyle de kültürel bir olgu olarak günümüze kadar önemli yer tuttular. Bu nedenle almanaklar 19. yüzyılda Batı dünyasında, İncil’den sonra evlerde bulundurulması gereken ikinci kitap olma özelliğine erişti. Bunlardan yalnızca Christian Almanac, 1850’de 300 bin basılmıştır. Bu türden almanakların elde bulunan en eski sayısı 1292 tarihlidir (British Museum’da). Almanların yaptığı bu almanağın, Roger Bacon ve Kristof Kolomb tarafından kullanıldığı ileriye sürüdür.
Günümüzde almanaklar güncelliğini yitirmekle birlikte, astronomide çok önemli bir yer tutarlar. Astronomide en çok bilinen almanaklar: The Nautical Almanac, İngiltere ve Amerika (1767-1959); Berliner Astronomisches Jahrbuch, Almanya’da (1776-1959); Connaissance des Temps, Fransa’da (1679’dan beri) ; The Astronomical Ephemeris, İngiltere ve Amerika’da (1960’tan beri). Bu sonuncusu, 1960’ta yapılan uluslararası bir anlaşma sonucunda, İngiltere ve Amerika’da bulunan almanak servislerinin birleşmesiyle yayımlanır. Ayrıca, İngiltere’de ve Amerika’da, daha çok denizcileri ilgilendiren The Nautical Almanac adlı bir almanak yayımlanır. Başka ülkelerde benzer yayınlar yapmaktadır.
