Amerikan futbolu nedir, kaç kişiyle nasıl oynanır? Amerikan futbolu kuralları, özellikleri nelerdir, hakkında genel bilgi.
AMERİKAN FUTBOLU
On bir kişilik takımlar arasında oynanan ve oval bir topu paslaşarak ya da elde taşıyarak karşı takımın kalesine ulaştırmak amacına dayanan futbol oyunudur. Amerikan futbolu 19. yy.da ortaya çıkmış, ilk maç ABD’de “Princeton Üniversitesi” ile “Rutgers Gollege” arasında 1869’da yapılmıştır. Üniversiteler arası oyun kurallarının 1873’te belirlendiği Amerikan futbolu ancak 1875’ten sonra gerçek niteliğine kavuşmaya başlanmıştır.
Üniversiteler Arası Futbol Birliği (IFA)’nın 1876’da kurulmasından sonra, bir İFA üyesi olan Walter Camp, Amerikan futbolunda köklü değişiklikler yapmıştır. Oyun güvenliğini artırmayı amaçlayan bu kurallara rağmen sert bir oyun olan Amerikan futbolunda birçok kişinin yaralanması, hatta ölmesi nedeniyle başkan Roosevelt’in de teşvikiyle, kas gücünden çok hıza ve stratejiye önem veren yeni kurallar getirilmiştir. Bunu ABD üniversitelerindeki karşılaşmaları düzenlemek amacıyla 1910 yılında National Collegeate Athletic Assocation (NCAA)’nın kurulması izlemiştir. 1922 yılında kurulan Ulusal Futbol Ligi (National Football League; NFL), Amerikan profesyonel futbolunu yeniden örgütlenmiş olup günümüzde bu görevini sürdürmektedir. Amerikan futbolu, 109,80 m uzunluğunda ve 48,80 m genişliğinde, dikdörtgen bir alanda oynanır. Alanın kısa kenarlarının ortalarında kaleler yer alır. iki kale çizgisi arasında kalan bölüm 5 yarda (4,5 m) aralıklı paralel çizgilerle bölünmüştür. Böylece seyirciler ve oyuncular bir takımın topu yeniden kazanması için gereken 9 m’nin tamamı veya bir kısmını aşıp aşmadığını görmektir. Top, şişirilmiş kauçuk bir balonun üzerine deri ya da plâstikten bir kılıf geçirilerek yapılmıştır. Oval biçimli bu topun uzun ekseni 28-28,5 cm, kısa ekseni ise 17,9 cm civarında olup, ağırlığı 400-425 gr arasında değişir. Oyuncular, oldukça sert bir oyun olan Amerikan futbolunda, darbe ve düşmelere karşı birçok parçayla donatılmış bir forma giyerler. Omuz yastıkları, böbrek yastıkları, kalça ve diz yastıkları yerlerine bağlanır. Eklemlere sarılan bantlar da burkulmaları önler. Hafif ayakkabılar, sıkı bir pantolon ve oyuncuların oyun içindeki görevlerini belirten numaralara sahip formalarla kıyafet tamamlanır. Deri ya da plâstikten yapılan ve önü kafes biçiminde olan yüz koruyucusu ve ağza takılan diş koruyucusu başa gelen darbeleri önler.
Oyun, ikisi bir yarıyı oluşturan dört devrede oynanır. Topun oyunda kaldığı süre 60 dakikadır. Bu süre 15’er dakikalık dört devreye bölünmüştür, ikinci devreden sonra 15 dakikalık bir ara verilir. Oyun sırasında mola almak mümkündür. Oyun süresinin bitiminde her iki takımın da kazandığı sayılar eşitse, oyun 15 dakika uzatılabilir. Ancak, uzatma süresi içinde takımlardan birinin sayı kazanması ile oyun o anda sona erer.
Oyun, takımlardan birinin 35 yarda çizgisi üzerinde yaptığı ayak vuruşu ile başlar. Bu vuruştan sonra topun, başka bir oyuncuya çarpmadan karşı takımın 35 yarda çizgisine kadar gitmesi gerekir. Bu, karşı takıma topu yakalama şansı verir. Karşı takımın topu kapan oyuncusu, bir an önce vuruş yapan takımın kalesine ulaşmak amacıyla koşmaya başlar. Topu yakalayan takımın görevi; topu ileriye dört atakta en az 10 yarda, yani yaklaşık 9 m taşımaktır. 9 m ilerlenilirse, yeniden elde edilen dört hakla bir 9 m daha ilerlenebilir. Başarılamadığında top rakip takıma geçer. Hücum takımının arpacı, rakibin kale çizgisini geçmektir. 9 m ilerlemenin iki yolundan biri, topu sıkıca eliyle kavrayan oyuncunun savunma tarafından durduruluncaya kadar ilerlemesi; diğeri ise, ilerde topsuz koşan yakalayıcıya topun havadan atılmasıdır. Hücum, top yerde ve hareketsizken başlar. Dört hücum sonunda topu en az 10 yarda ileriye taşıyabilen takım yeniden kazanır, yoksa top karşı takıma geçer. Koşan oyuncuyu tutarak, yere savurarak, gövdeyle engelleyip yere düşürerek ya da oyun alanının sınırları dışına iterek durdurmak serbesttir.
Topun, karşı takımın kale çizgisinin ötesine taşınması “touchdown” olarak adlandırılır ve takıma 6 sayı kazandırır. Topun, karşı takımın kalesinin yatay direğinin üstüyle, yan direklerinin arasından ayak vuruşuyla geçirilmesi ise “field-goal” (alan golü) olarak adlandırılır ve 3 puan kazandırır. Bir diğer sayı kazanma yöntemi de, savunmayla ilgilidir. Hücum takımında, topu elde taşıyan oyuncu zorlanarak, kendi kale çizgisinin arkasında yakalanırsa savunma yapan takım 2 sayı kazanır, buna “sofety” (emniyeti kaptırma) denir. Bir de touch-down’dan sayı kazanan takıma, kale çizgisinin 2 yarda gerisinde küme dizilişi yapma hakkı tanınır. Bunda yapılan hücum ya da ikinci bir touch-down ile fazladan 1 sayı kazanılır.
Oyunun taktikleri koç (coach) tarafından plânlanır. Taktikçi bir koçun hem kendi takımının, hem de karşı takımın güçlü ve zayıf yönlerini İyi bilmesi gerekir. Amerikan futbolunda her oyuncunun oynadığı pozisyon özel beceri ister. Oyuncular oyundaki rollerine göre değişik isimler alırlar. Quarter-backler, oyun alanının generalidirler ve bütün hücumları başlatırlar. Linemenler, güçlü rakiplerinin hücumdaki yakalayıcıları engellemelerini önlemekle görevlidirler.
Backler ise dümdüz koşmak ve engellemek amacıyla güçlü, iri, açıklardan koşmak amacıyla da küçük yapılı ve hızlı oyuncular olmak üzere, iki türlüdür. Bunun dışında savunma çizgi oyuncuları ikinci hat savunma oyuncuları, pass receivers (pas yakalayıcıları) ve safeties (geri emniyet oyuncuları) gibi oyuncular vardır. Oyun sırasında, top oyun dışı kaldığında, oyun yeniden oyun dışı olduğu noktaya en yakın paralel çizgi üzerinde yapılan “küme dizilişi” ve “aktarma” ile sokulur. Topla koşan bir oyuncuyu tekme atarak, dizle vurarak, çelme takarak düşürmek, kolun içi ile, yumruklu vurmak, top oyun dışı kaldıktan sonra koşan bir oyuncunun üzerine atlamak hatalı davranışlardır.
Hata yapan oyuncunun takımı, ceza olarak topu karşı takıma verir ve karşı takımın küme dizilişi hatanın ağırlığına göre 5, 10 ya da 15 yarda ileriden yaptırılır. Karşılaşmanın yönetiminde bir orta hakem, bir yardımcı hakem, her devrede alanın yanında görev yapan bir yan hakem, bir alan gözlemcisi, bir çizgi hakemi ve bir sayı hakemi olmak üzere altı hakem görev alır.
