Anadolu Selçuklu devletinde devlet yönetimi, din, inanış, ekonomik hayat ve bilim- sanat hakkında maddeler halinde bilgilerin verildiği yazımız.
1. DEVLET YÖNETİMİ
• Anadolu Selçuklularında devlet ve ülke yönetimi Büyük Selçuklulardaki gibiydi.
Hukuk sistemi diğer Türk – İslam devletlerinde olduğu gibi Şer’î ve Örfî olmak üzere ikiye ayrılıyordu.
• İlk başkenti İznik’ti. İznik’in I. Haçlı Seferinde Bizanslıların eline geçmesinden sonra Konya başkent oldu.
Ülke, yönetim bakımından eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletlerde yönetim, subaşı denilen valilerin elindeydi. Bir kısım eyaletler de Melikler (şehzadeler) tarafından yönetiliyordu.
• Anadolu Selçuklularında toprak,
• has arazi
• ikta
• vakıf
• mülk
diye kısımlara ayrılmıştı.
• Hassa Ordusu maaşlı askerlerden oluşuyordu Ancak, Selçuklu ordusunun temelini tımarlı sipahiler oluşturuyordu.
• Uçlarda da uç kuvvetleri, akıncılar bulunuyor, elde ettikleri ganimetlerin beşte birini başkente gönderiyorlardı.
• Anadolu Selçuklu Devleti’nin genişleme döneminde donanmaya da önem verildi. Sinop, Antalya ve Alanya’da savaş ve ticaret gemileri yapımına başlandı.
2. DİN VE İNANIŞ
Selçuklular Sünnî Müslümanlardan olup Hanefi mezhebine mensuptular. Bu nedenle Anadolu’da Sünni Müslümanlığı yaydılar.
Bununla birlikte Anadolu’da birçok tarikat ve inanış ortaya çıktı.
Bektaşilik, Babailik, Ekberîlik, Mevlevilik bu tarikatların başlıcalarıydı. Baba, Şeyh ya da Derviş denilen din adamları köy köy dolaşarak tarikatlarını yaymaya çalıştılar.
Moğol istilası döneminde bu tarikatlar oldukça yaygınlaştı. Böyle bir güvensiz ortamda tarikatlar insanlar için manevi bir sığmak oldu.
3. SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
• Bu dönemde Anadolu halkının çoğunu Türkler oluşturuyordu. Rum, Ermeni, Süryani kökenli halk ise azınlıktaydı.
• Halk şehirli ve köylü olmak üzere ikiye ayrılıyordu.
• Şehirliler devlet memurları, âyân din adamları ve Ahilerden oluşuyordu.
Şehirlerde esnaf, lonca denilen örgütlerde birleşmişti. Sanat ve askerlik babadan oğula geçerdi. Loncalara ancak Müslümanlar girebilirdi.
• Halkın önemli bir kısmı göçebe olarak yaşıyordu.
• Köylerde yaşayanlar ise tarım ve hayvancılıkla geçiniyorlardı.
Kentlerde esas geçim kaynağı zanaatkârlık ve ticaretti. Dokuma sanayi gelişmişti. Sabunhaneler, boyahaneler, bezirhaneler, dokuma tezgâhları yaygındı. Demir ve bakır işçiliği oldukça ileriydi.
• Anadolu, Doğu-Batı ticaret yollarının ve kervanların köprüsü durumundaydı.
• Ticarete büyük önem verildi. Ticari güvenlik sağlandı. Kervanları koruyan ve onlara refakat eden muhafız kıtaları oluşturuldu. Tüccar ve yolcuların her türlü ihtiyacını karşılayan kervansaray yapımına özel önem verildi.
• Esnaf ve zanaatçı örgütlerin en güçlüsü Ahilik’ti. Ahilik 13. Yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıktı ve 14. Yüzyılın başlarında bütün Anadolu kentlerine yayıldı. Ahiler, aynı zamanda silahlı olup bulundukları kentin güvenliğini ve sosyal düzenini de sağlıyorlardı.
• Anadolu Selçukluları ticarette yalnızca madeni para kullanıyorlardı, ilk parayı Sultan I. Mesut bastırmıştır.
4. DİL VE EDEBİYAT
Anadolu Selçuklularında şiir dili Farsça, bilim dili Arapçaydı. Bu dönemde edebiyat şu üç kolda gelişti :
1. Halk Edebiyatı: Bu dönemin en önemli ürünleri Dede Korkut Hikayeleri’dir.
Ahmet Gülşehri ve Âşık Paşa dönemin ünlü şairlerindendir.
2. Tasavvuf Edebiyatı Mevlâna Celâleddin ve oğlu Sultan Velet 13. Yüzyılın en büyük tasavvuf şairleridir.
Halk Tasavvuf Edebiyatı dalında Yunus Emre, Dehhâni ve Nesimi gibi ünlü şairler yetişti.
3. Divan Edebiyatı bu dönemde oluşmaya başladı.
5. BİLİM VE SANAT
• I. Alâeddin Keykubat devri, bilim ve sanat bakımından en parlak dönemdir.
• Tarih yazıcılığı önem kazandı. Birçok tarih kitabı yazıldı. Ayrıca, mantık ve kelâm tıp, felsefe, fizik alanında eserler yazıldı.
• Selçuklular Anadolu’ya yerleştikten sonra burayı yeniden imar etmeye başladılar. Selçuklu Yapı Tarzı’nda çok sayıda eser yaptılar.
• Selçuklu mimarisinde incelik, uygunluk ve binaların iç ve dış süsleri ön plândaydı.
• Süslemede çini, yazı, geometrik şekiller, bitki, insan ve hayvan motifleri kullanılıyordu. Özellikle binaların giriş kapılarının işçiliği ve görkemi dikkat çekiyordu.
• Selçuklular döneminde çinicilik ve halıcılık ileri düzeydeydi.
• Ayrıca hat, tezhip (süsleme) minyatür ve ciltçilik de gelişmişti.
