Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti neden, ne zaman ve nerede kurulmuştur? Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti amacı hakkında bilgi.
Sivas Kongresi esnasında Mustafa Kemal
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; Türk Kurtuluş Savaşı’nın ilk yıllarında savaşı ve ülkeyi yöneten örgüttür. Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919’da kurulmuş bir hukuk örgütüdür. Topluluğun ana amacı, yabancı güçlerin Türk ulusunun hakları ve çıkarlarına karşı işgalci güçlere karşı hukuki destek sağlamaktı. Topluluk, Mustafa Kemal Atatürk, Rauf Orbay ve diğer birçok tanınmış Türk avukat, entelektüel ve siyasetçi tarafından kurulmuştur.
Mondros Mütarekesi’nden sonra ülkenin düşman güçleri tarafından işgaline karşı tepkisizlik ve sabır öğütleyen İstanbul Hükümeti’nin uysal tutumuna karşı, yurdun birçok yöresinde kurulan Reddi İlhak ve Müdafaai Hukuk gibi adlar alan direnme örgütleri, 4 Eylül 1919′ da toplanan Sivas Kongresi‘nde alman bir kararla birleştirilerek 7 Eylül 1919’ da bu adla tek bir örgüt oluşturdu. 23 Temmuz 1919’da toplanan Erzurum Kongresi‘nde Müdafaai Hukuk hareketi resmen ilan edildi ve ilkeleri kararlaştırılarak Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlığında 9 kişilik bir Heyet-i Temsiliye seçerek dağıldı. Bu kuruluş çalışmalarını, örgütlenmesini özellikle Doğu Anadolu illerine yaymak ve Sivas’ta bir kongre toplamak amaçlarında yoğunlaştırdı. Sonuçta siyasal tarihimizin en önemli olaylarından biri olan Sivas Kongresi 4 Eylül 1919’da toplandı. Sivas Kongresi, Erzurum Kongresi‘nde alınan kararları kabul ederek yurdun çeşitli yerlerinde türlü adlarla örgütlendi; yerel kuruluşları, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirerek öteki illerdeki yerel kuruluşları bu cemiyetin birer şubesi saydı.
Cemiyetin en büyük organı kongreydi. Ancak kongre toplantı halinde bulunmadığı zaman, cemiyet adına hareket etmesi için, dağılmadan önce; Mustafa Kemal Paşa; eski Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf (Orbay), 3. Kolordu Komutanlığı ve askerlikten emekli Refet (Bele), Erzurum eski milletvekili Raif (Dinç), Trabzon eski milletvekili Eyüpzade İzzet, Trabzon eski milletvekili Servet, Erzincan Nakşibendi Şeyhi Hacı Fevzi, Beyrut eski valisi Bekir Sami, Bitlis eski milletvekili Sadullah (Eren), Mutki Aşiret Reisi Hacı Musa, emekli Kurmay Albay Vasıf (Kara Vasıf, Çınar), Bitlis eski valisi Mazhar Müfit (Kansu), Ankara eski milletvekili Ömer Mümtaz, Hüsrev Sami (Kızıldoğan), Niğdeli Ratipzade Mustafa, eski mutasarrıflardan Hakkı Behiç’ten (Bayiç) oluşan bir Heyeti Temsiliye seçti. Heyeti Temsiliye cemiyet adına hareket edecekti.
Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti Temsil Heyeti, 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin toplanıp ülke yönetimini üstlenmesine kadar görev başında kaldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi ilk toplantısında bir hükümet oluşturulmasını zorunlu saydı ve TBMM’nin üstünde bir güç bulunmadığı düşüncesini benimsedi, başkanlığa Mustafa Kemal’i seçti. Genellikle ulusal ideolojiyi benimsemiş aydın sivil ve askerler yanında din adamları, aşiret reisleri, şeyhler, büyük toprak sahipleri ve tüccarları içine alan eşrafın birlikte oluşturdukları Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti böylece ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin temeli oldu ve etkinliğini korudu.Mecliste ilk görüş ayrılıkları oluştuğunda, bir grup milletvekili 10 Mayıs 1921’de Mustafa Kemal’in başkanlığında Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Grubu adı altında bir grup oluşturdu ve Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra da Mustafa Kemal Paşa Halk Fırkası adıyla bir siyasal parti kurmaya karar verdiğinde Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyet örgütlerini, 20 Kasım 1923’te yayımladığı bir genelgeyle bu partiye temel yaptı.
