Arabesk nedir? Arabesk bezeme türünün özellikleri ve Arabesk sanatı ile ilgili genel bilgiler ve tanımlamaların yer aldığı yazımız.
Arabesk Desen (Bezeme) Örneği
ARABESK, birbiri içine giren ve kesişmeden çıkan eğrisel çizgilerin oluşturduğu, yapraklı kıvrık dalları andıran yüzey bezemesi türüne denir. En önemli kompozisyon özelliği belli sınırlar içinde bitecek biçimde değil de, sürecekmiş gibi tasarlanmasıdır. Arabeskin uygulanacağı yüzey, temel motifin istendiği kadar yan yana getirilmesiyle doldurulur ve sonuçta karmaşık biçimlerden oluşma bir bezeme alanı ortaya çıkar.
Labirentleri andıran girift yapısı nedeniyle “girift tezyinat” ya da “girişik bezeme” adlarını da alan bu bezeme türüne Araplardan geldiği kabul edilerek bazen Arapyolu ve Arapkâri denirse de gerçekte arabeskin ilk kullanımı Arap ve İslâm mimarlığından çok öncelere uzanır. İlk örnekler Orta Asya’dan Avrupa’ya göç eden Saka ve Sarmatların eserlerinde görülür. Yunan ve Roma mimarlıklarında özellikle Pompeii evlerinin duvarlarındaki süslemelerde arabesk türü bezemelere oldukça sık rastlanır. Ayrıca Eski Mısır’da Ptolemaioslar döneminde dokunan kumaşların üzerinde de bu tür girift bezemeli desenler görülür. Arabeskin Avrupa’daki kullanımı Rönesans mimarlığında, özellikle İtalya’ da çok yaygındır.
Dönemin ünlü sanatçısı Rafaello’nun yaptığı ve üzerinde geleneksel yaprak öğeleriyle karışık insan, hayvan desenleri bulunan panolar, en önemli arabeskli örnekler olarak kabul edilirler. Daha sonraki dönemlerde ise (16.-17. yüzyıl arasında) Avrupa sanatında arabeske hemen hemen hiç rastlanmaz. Ancak 18. yüzyılda Pompeii ve Herculaneum gibi eski Roma kentlerinin kazılmasıyla buralarda ortaya çıkan bezemeler, arabeskin kısa sürede yeniden tüm Avrupa’da yaygınlaşmasına neden olmuştur.
Avrupalıların Arap ülkeleri mimarlık eserlerinde sık kullanılmasından dolayı Arabesk adını verdikleri bu bezeme için arabesk sözcüğü yerine Farsça kökenli girift adını kullanmışlardır. Mimarlık eserlerinin birçoğunda taş frizler ve panolarda kabartma olarak ya da çini ve kalem işlerinde üçüncü boyutu olmayan desenlerde; ayrıca tezhip gibi bezeme sanatlarında uygulanmıştır. Genel olarak iki ayrı biçimde düzenlenir:
1- Birbiri içine girmiş çiçek ve yaprak gibi bitkisel öğelerden oluşan bezeme türü.
2- Birbiri içinden geçerek karmaşık biçimler alan geometrik bezeme türü.
