Atlas Okyanusu Hakkında Bilgiler

Atlas Okyanusu ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız. Atlas Okyanusu nerededir ve Atlas Okyanusu yatağı, kıyıları ve akıntıları hakkında bilgiler.

Atlas Okyanusu

ATLAS OKYANUSU, Büyük Okyanus’tan sonra dünyanın en büyük denizidir. Eski Dünya île Yeni Dünya’yı birbirinden ayıran Atlas Okyanusu’nun adını şimdiki okyanusun yerinde olup da battığı sanılan Atlantis kıtasından aldığı tahmin edilmektedir.

Atlas Okyanusu’nun doğusunda Avrupa ve Afrika, batısında Amerika vardır. Bazı coğrafyacılar Okyanus’un kuzey ve güney sınırı olarak, Kuzey ve Güney Kutup Dairelerini kabul ederler. Bu durumda Atlas Okyanusu’nun kuzey-güney doğrultusundaki uzunluğu 15.000 kilometreyi bulur. Ancak, bu ayırma coğrafya ve fizik bakımından hatalı görülmektedir. Bazıları da Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusu’nu Atlas Okyanusu’nun kuzey ve güney sınırı sayarlar. Başka coğrafyacılar da Antarktika adında bir okyanus olmadığını bunun Büyük Okyanus, Atlas ve Hint Okyanusu’nun güney kesimlerinden ibaret olduğunu ileri sürerler. Arktika bölgesi ile Kuzey Buz Denizi’nin de Atlas Okyanusu* nun bir parçası olduğunu, böylece okyanusun sınırının Bering Boğazı’ndan başladığını “Merî süren coğrafyacılar da vardır. Bunlara göre Atlas Okyanusu Bering Boğazı-Grön» land doğrultusunda uzanmaktadır. Bu durumda Atlas Okyanusu’nun uzunluğu 20.000 km. yi geçer.

Atlas Okyanusu’nun genel yüzölçümü 106.200 kilometrekaredir. Avrupa ile Meksika Körfezi arasındaki en geniş yerinin uzunluğu 8.000 km. yi bulur.

Atlas Okyanusu kabataslak bir S biçimindedir. Bu S’nin ortası Afrika’nın batı çıkıntı-siyle Güney Amerika’nın doğu çıkıntısı arasına raslar. Burası Atlas Okyanusu’nun en dar yeridir. Bu sınırın kuzeyinde kalan kısma Kuzey Atlas Okyanusu, güneyinde kalan kısma da Güney Atlas Okyanusu denir.

Atlas Okyanusu’nun Yatağı

Avrupa ile Amerika arasına denizaltından döşenen telgraf ve telefon kabloları bakımından, Atlas Okyanusu’nun yatağı geniş ölçüde incelenmiş, suların dibindeki sırtlar ve çukurların hartası, çıkarılmıştır.

Atlas Okyanusu’nun dibinde S biçiminde bir sırt Okyanusu tam ortasından ikiye böler. Muazzam bir dağ zincirine benziyen bu sırtın iki yanında, genişliği 800 km. yi bulan, derinlikleri de 3.000-5.000 metre arasında değişen vâdiler uzanır. 5.000 metreden daha derin olan kesimlerde okyanusun yatağı kırmızı kil tabakalariyle kaplanmıştır. Daha yukarı kesimler küçük deniz canlılarının ka-buklariyle kaplıdır.

Atlas Okyanusu’nun yatağı Azor Adaları’ nın kuzeyinde gittikçe yükselerek bir yayla meydana getirir. Bu, İngiltere ile, Kanada’ nın doğusunda Yeniel (Newfoundland) arasında uzanan muazzam bir yayladır. «Telgraf Yaylası» diye anılır, çünkü Okyanusu gecen telgraf kablosu bu yayla üzerine döşenmiştir. Günümüzde fiber optik ağlar bu bölgeden geçmektedir.

Atlas Okyanusu’nun en derin yeri Porto Rico’nun hemen kuzeyindedir. Buranın derinliği 8.750 metredir. Her iki Amerika’nın en yüksek yeri olan Aconcagua Tepesini bu çukura indirmek mümkün olsa, 7.040 metre yüksekliğindeki tepe deniz yüzeyinden 1.710 m. aşağıda kalır. Dünyanın en yüksek tepesi (Everşst 8882 m.) bu çukura indirilse suyun dışında ancak 128 m. lik bir adacık halinde görünür. Atlas Okyanusu’nun en derin yerlerinden biri de Yeniel doğusundadır (6.000 m.). Güney Atlas Okyanusu’nda ise 8.260 metreye kadar derinlikler ölçülmüştür.

Okyanus Kıyıları ve Akıntılar

Atlas Okyanusu’nun doğu kıyılarının uzunluğu 50.000 km., batı kıyılarının uzunluğu da 80.000 km. kadardır. Okyanus’un kuzey Amerika ile Avrupa kıyıları çok girintili çıkıntılıdır. Bu büyük okyanusun doğudaki karalara uzanan başlıca kolları, Kuzey Denizi, Baltık Denizi, Akdeniz ve Karadeniz’dir.

Okyanus sularının sıcaklığı bölgelere göre çok değişiktir. Tropikal bölgelerde 27° elen, Arktika ve Antarktika bölgelerinde — 30° ye kadar değişir. 100 metre derinliklere kadar sıcaklık yüzdeki sıcaklıkla aynıdır. Fakat bilhassa sıcak bölgelerde derinlik fazlalaştıkça sıcaklık düşer. Ökyanusun dibindeki suların sıcaklığı ise donma derecesine yakındır. Öte yandan, kuzey ve güneydeki soğuk kesimlerde ise derinliklere inildikçe sıcaklık artar. Bunun başlıca sebebi akıntılardır. Gulf Stream tropikaların sıcak suyunu kuzeye taşırken Labrador akıntısı da kuzeyin soğuk sularını güneye doğru getirir. Atlas Okyanusu’nun güneyindeki akıntılar ise kuzeydekilerden daha zayıftır.

Atlas Okyanusu’ndaki Adalar

Atlas Okyanusu’nun en büyük adası olarak Grönland gösterilebilir. Yalnız, bu ada Amerika’nın bir parçası olarak sayılır. Bunun dışında, Atlas Okyanusu’nun başlıca büyük adaları şunlardır:

Antiller (234.000 $\displaystyle k{{m}^{2}}$ ); Britanya Adaları (244.000 $\displaystyle k{{m}^{2}}$ ); Yeniel veya Newfoundland (110.677 $\displaystyle k{{m}^{2}}$ ); İzlanda (103.000 $\displaystyle k{{m}^{2}}$ ), Kanarya Adaları (7.273 $\displaystyle k{{m}^{2}}$ ); Azor Adaları, St. Helena, Tristan da Cünha, Yeşilburun Adaları, Faulkland Adaları, Güney Georgia Adaları.