Ziya Paşa’nın çok bilinen bir dizesi olan Ayinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz’ın hem açıklamasının (ne demek) hem de bu söz hakkında yazılmış bir kompozisyonun olduğu sayfamız.
İŞ ve DEĞER
İnsanların gerçek değerlerini anlamak için davranışlarına, yaptıkları işlere bakmak gerekir. Kişi, genellikle çok konuşur. Konuşmak için eline geçen fırsatı hiç kaçırmaz. Hem de bazıları öyle güzel ve edebî konuşur ki, onları dinleyenler, «değerli adam» deyiverirler.
Gerçekte ise, «değerli adam» damgasını vurduğumuz kişinin her şeyden önce yaşamı boyunca yaptığı işlere şöyle bir göz atmamız gerekir. Bu işlerde ulus için, insanlık için yapılmış bir çalışma göze çarpıyor mu? O adamın değerini, Ziya Paşa’nın ayna kabul ettiği işi bize gösteriyor mu? Bu sorulara olumlu cevaplar evrebi-lirsek, o adam hakkında gönül rahatlığıyla karar verebiliriz. Çünkü, «İş, Demosten’den iyi konuşur» derler. Oysa Demosten, dünyanın en güzel konuşanlarından biriydi.
Ancak, Ziya Paşa gibi, Namık Kemal gibi, Atatürk gibi bazı kişiler vardır ki söyledikleri her sözün arkasından geri düşünceleri altüst eden fırtınalar kopar. Tabii böyle söyler de, sahibinin değerini ortaya koymaya yeterlidir. Zaten bunlara, sadece «söz» deyip geçmeyiz. Çünkü o sözler, sahiplerini ölümsüzleştirmeğe yetecek nitelikte birer cevherdir. Ve o sözleri söyleyenler de bütün yaşam boyu söyledikleri gibi davranmışlardır.
