Bakteri nedir? Bakterilerin yapısı ve özellikleri nasıldır? Bakteriler nasıl bulunmuştur? Bakteri alemi ile ilgili bilgiler.
Bakteri Nedir? Bakterilerin Yapısı Nasıldır?
Bakteriler dünyada çok geniş bir yayılma alanına sahip olan organizmalardır. Toprağın 5 metre derinliklerine kadar olan kısımlarında, tatlı ve tuzlu sularda, bitki ve hayvan ölülerinde ve canlı vücutlarında çok sayıda bakteri yaşar.
Bakterilerin Yapısı
*** Bakterilerin çekirdek zarı, mitokondri ve kloroplast gibi zarlı yapıda organelleri bulunmaz. Çünkü prokaryot hücre yapısında olan canlılardır. Sitoplazmalarında sadece bakterilere özel ribozom organeli bulunur.
*** Sitoplazmaları hücre zarı ile çevrilmiştir. Zarın etrafında ise hücre duvarı vardır. Hücre duvarı, yapı bakımından bitkilerdeki selüloz çeperden farklılık gösterir. Bakterinin çeperi peptidoglikan denilen bir polisakkaritten oluşur.
*** Bazılarında hücre çeperinin dışında polisakkaritlerden oluşan bir kapsül görülür.
Kapsül, bakteriyi fagositoz olmaktan korur ve ona hastalık yapma yeteneği kazandırır.
*** Aktif olarak hareket edebilen bakteriler zardan yapılmış kamçı adı verilen uzantılara sahiptir. Bakteriler bu kamçılar sayesinde, sulu ortamlarda hareket eder. Hareket yapısı bulunmayan bakteriler ise bulundukları ortamla birlikte pasif hareket yapabilir.
*** Bakterilerin sitoplazması ile ökaryotların sitoplazması, birbirinden çok farklı değildir. Sitoplazmaları içinde; glikojen, yağ ve protein tanecikleri görülür.
*** Çekirdek zarı olmadığı için, DNA ve RNA sitoplazmada serbest olarak bulunur. Sitoplazmada nükleik asitlerin yoğun olarak bulunduğu bu bölgeye nükleoid (çekirdek alanı) denir. Bakterilerin DNA sı halkasal bir yapıya sahiptir.
*** Bakterilerde bulunan ve pilus denilen kısa uzantılar bulundukları yüzeyler ve birbirilerine tutunmalarını sağlar. İki bakteri arasında konjugasyon sırasında DNA aktarımı yapılmasında da piluslar görev yapar.
*** Oksijenli solunum yapan bazı bakterilerde hücre zarının sitoplazma içine kıvrım yapmasıyla oluşmuş mezozom denilen yapılar bulunur. Mezozomlar ökaryot hücrelerdeki mitokondrilerin görevini yapar.
Oksijenli solunum enzimleri mezozom denilen bu yapılarda ve sitoplazma sıvısında bulunur.
Mezozomu olmayan, ancak oksijenli solunum yapan bakterilerde ise oksijenli solunumda görevli yapılar (ETS zinciri elemanları) hücre zarına tutunmuş olarak bulunur.
*** Bazı bakterilerde normal halkasal DNA nın dışında plazmit denilen, bir DNA molekülü daha vardır.
Plazmitlerin bakterinin yaşamasında veya çoğalmasında bir görevleri yoktur. Bu yapı bakterinin zor koşullara karşı dirençli olmasını sağlar.
Ayrıca konjugasyon sırasında bir bakteriden diğerine genetik bilgi aktarılmasında görev yapar.
Bütün bakterilerde hücre zarı ve hücre duvarı ortak olarak bulunan yapılardır. Yine bütün bakteriler ribozomlarını kullanarak kendilerine özgü olan proteinleri sentezleyebilir.
Mezozom bulundurma sadece oksijenli solunum yapabilen bazı bakteri türleri için geçerli bir özelliktir.
BAKTERİLERİN KEŞFİ
16. yüzyılın sonu ve 17. yüzyılın başında ilk mikroskobun yapılmasıyla mikroorganizmalar alemi keşfedilmeye başlandı. Antonie van Leeuwenhoek çok iyi görüntü verebilen mercekler yapmıştır.
Bu mercekleri birleştirerek yapmış olduğu mikroskopta, su damlacığında hareket eden çeşitli özellikteki küçük canlı organizmaları incelemiştir. Mikroskopta gördüğü canlılarla ilgili çalışmasını, 1676 yılında Londra’daki bir dergiye göndermiş ve yayımlanmıştır.
Leeuwenhoek’un mikroskobik gözlemlerle, bakteriler hakkında elde ettiği bilgiler bugün bile geçerliliğini korumaktadır. Leeuwenhoek, bakterileri morfolojik özelliklerine göre, yuvarlak, çomak, spiral diye sınıflandırmıştır.
Daha sonra 19. yüzyılın ortalarına doğru Alman botanikçi Ferdinand Julius Cohn bakterilerin genel olarak iki tabakadan meydana geldiğini, tam bir hücre çeperine sahip olduklarını ve canlılara çok benzediklerini belirtmiştir.
