Balkan Yarımadası nerededir? Balkan Yarımadasında hangi ülkeler bulunur, coğrafi konumu, özellikleri, tarihçesi hakkında bilgi.
Balkan Yarımadası Neresidir? Balkan Yarımadasındaki Ülkeler
Balkan Yarımadası; Güneydoğu Avrupa’da; Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Makedonya, Yugoslavya, Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Slovenya’yı içeren yarımadadır. Yüzölçümü 764.000 km2. Batıdan Adriya ve İyon denizleri, güneyden Akdeniz, doğudan Ege Denizi ve Karadeniz ile çevrilidir.
Üzerinde Karpat, Dinar, Balkan ve Rodop dağlarının yer aldığı Balkan Yarımadası, ormanlar ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengindir.. Başlıca tarım alanlarıysa Tesalya Ovası (Yunanistan), Filibe Vadisi (Bulgaristan), Banat ve Eflak (Romanya) bölgelerindedir.
Günümüzde Türkiye topraklarının Avrupa bölümü (Trakya) coğrafya açısından Balkanların sınırlan içinde bulunmasına karşın; Türkiye politik açıdan bir Balkan devleti değildir. Değişken bir iklimin gözlendiği yarımadanın büyük bir bölümünde, kışların soğuk ve yağışlı geçtiği bölgelerde kara; Ege adalan, Adriya ve Ege kıyılarında Akdeniz iklimi egemendir. Tahıl cinsinden buğday, arpa, yulaf, mısır ve kenevir üretiminin yanı sıra zeytin, üzüm, incir, turunçgiller yetiştirilir. İnek, domuz, koyun ve keçi besiciliği yapılan başlıca hayvanlardır.
Balkan Yarımadası’nın sürekli istilalara uğraması, bölgelerdeki politik bölünmelerin ve çok çeşitli olan ulusal özelliklerin başlıca nedenidir. Yarımada üzerinde yaşayan ve yedi ayn dil konuşan (Arnavutça, Bulgarca, Yunanca, Romence, Sırpça, Hırvatça, Slovence, Makedonca, Türkçe) halklar, başlıca üç din grubuna ayrılır (Katolik, Ortodoks, Müslüman), Ortodoks Kiliseleri de kendi ulusal çizgileri içinde örgütlenmiştir. Ortak tarihlerinin doğal sonucu olarak Balkan ulusları, belirli gelenekleri, genel yapısal özellikleri paylaşmalarına karşın, politik ilişkilerinde gerginlik ve çekişmeler günümüzde de sürmektedir. Ancak, bu anlaşmazlıkların kökeni, Sırp, Bulgar, Bizans krallıklarının bugünkü Makedonya’yı oluşturan topraklar üzerinde egemenlik kurmak için savaştıkları döneme, ortaçağa kadar iner. Bu olgu, Osmanlı döneminde de gerek dinsel, gerekse yönetsel sorunlar nedeniyle süregelmiştir.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Balkan ülkelerinin nüfusları karşılıklı olarak büyük ölçüde yer değiştirdiğinden günümüzde, bu ülkelerin halklarını oluşturan etnik toplulukların yapısı bir ölçüde türdeştir. Ancak, Makedonya’nın Kosova Bölgesi’nde yaşayan büyük Arnavut nüfusuyla Romanya’nın Trasilvanya Bölgesi’ndeki Macar azınlığı bu tanımın dışında tutmak doğru olur. Ayrıca, Yunanistan’ın Batı Trakyası’nda yaşayan Türkler, Yugoslavya’nın Voyvodina’sında yaşayan Macarlar gibi bazı azınlık toplulukları da vardır.
Balkan Yarımadasının Tarihi
Bölgede İÖ 6000’den bu yana insanların yaşadığı bilinmektedir. İÖ 2. yüzyılda Balkanlara Roman İmparatorluğu egemen oluncaya kadar geçen süre içinde, buraya dışarıdan gelen çeşitli kavimler akınlar düzenleyerek yerli halkı sürüp bölgenin değişik kesimlerini kendilerine yurt tuttular. İÖ 2000-1200 arasında Akalar, İÖ 1100′ de Dorlar yerli halklardan Traklıları doğuya, İlliryalıları batıya göç zorunda bırakıp yarımadanın güneyindeki deniz kıyılarına yerleştiler. Aynı süre içinde Tuna kıyılarına göçebe İskitler yerleşmeye başladı ve kuzeyde Epir, Makedonya ve Trakya krallıkları kuruldu. İÖ 4. yüzyılda Keltler bölgede etkinliklerini duyurdu ve İÖ 323’te Büyük İskender ölünce birçok önemli yerleşim merkezini yağmaladılar. İÖ 278’de Morava Vadisi’ne çekilerek buraya yerleştiler. İÖ 2-İS 2. yüzyıllar arasında bölgeye Roma İmparatorluğu egemen oldu.
İS 2. yüzyılda Germenler ve Gotlar bölgeyi yakıp yıktılar. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce bölge Bizans’ın egemenliğinde kaldı. İS 5. yüzyılın ilk yarısında bölge yeniden Gotların saldırısına uğradı. Bu arada Hunlar yarımadanın kuzey kesimini ele geçirdi. 6. yüzyılda aynı kesime yerleşen Lombardlar, 567’de yoğun ve etkin Avar akınları sonunda İtalya’ ya göç zorunda kaldılar. Avarlar, bölgeye 8. yüzyılın ikinci yansına kadar egemen oldu. Bu tarihte tüm Balkan halklarıyla birlikte Avarlar da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nun egemenliğine girdi. Yarımadada ortaçağ boyunca birçok irili ufaklı krallık kurulup yıkıldı.
Günümüzde Balkanlar’da toprakları olan ülkeler: Türkiye, Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya, Makedonya, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Slovenya, Romanya.
Osmanlılar Balkanlara ilk kez 1321’de ayak bastı. 1354’te Süleyman Paşa’nın Rumeli’ye geçişinden sonra 1699’a kadar aralıksız 375 yıl sürecek olan Osmanlı fetihleri başlamış oldu. Osmanlılar 1361’de Edirne, 1363’te Filibe’yi ele geçirdi. Osmanlıların ilerleyişini durdurmak için Macar Kralı I. Layoş’ un yönetimi altında toplanan Bulgar, Sırp, Bosna ve Eflaklılardan oluşan birlikleri Hacı İl Bey 1364’te Sırp Sındığı Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğrattı. 1368’de Vize ve Kırklareli, Osmanlı topraklarına katıldı. Aynı yıl Edirne başkent oldu. 1371’de Lala Şahin Paşa yine Osmanlılara karşı birleşen Sırp ve Bulgar ordularını Meriç Meydan Savaşı’nda yendi ve Sırplaila Bulgarları vergiye bağladı. 1373’te Osmanlılar Makedonya’da fetihlere başladılar. 1375’te Niş, 1386’da Sofya ve Bulgaristan’ın büyük kesimi Osmanlı sınırları içine alındı.
1389’da I. Murat’ ın komutasındaki Osmanlı Ordusu müttefik Balkan ordularını Kosova’da ağır bir yenilgiye uğrattı; Sırbistan Osmanlı egemenliğine alındı. 1393’te Tırnova da alınarak Bulgar Krallığı ortadan kaldırıldı. Osmanlıların Balkanlar üzerinden Avrupa içlerine doğru hızla ilerleyişi karşısında telaş ve korkuya kapılan Macar Kralı Sigismund, papadan ve öteki Avrupa ülkelerinden yardım isteyerek Türklere karşı bir Haçlı Ordusu oluşturdu. 1396’da Yıldırım Bayezit komutasındaki Osmanlı Ordusu bu orduyu Niğbolu‘da bozguna uğrattı. Türkler Yunanistan ve Arnavutluk’ta ilerlemelerini sürdürdü. 1417’de Avlonya, 1430’da Selanik, 1431’de Yanya Osmanlı topraklarına katıldı. 1443’te İskender Bey, bazı Arnavut beyleriyle birlikte Osmanlılara karşı ülkesinde direnişe geçti. Bu arada Macar Komutanı Hünyadi Yanoş, Erdel ve Niş’te bazı küçük başarılar elde etti. Türklerin zayıf duruma düştüğünü sanan Avrupa devletleri, Macar Kralı I. Ladislas komutasındaki bir orduyla yeniden Osmanlıların karşısına çıktı. 1444’te Varna‘da II. Murat’ın komutasındaki Türk Ordusu, Haçlıları yendi.
Haçlılar ve Türkler
1448’de ikinci bir Haçlı Ordusu yine II. Murat’ın komutasındaki Osmanlı Ordusu karşısında ağır bir yenilgiye daha uğradı. 1453’te İstanbul alındıktan sonra Osmanlılar Balkanlar’da fetihlerini sürdürdü. 1521’de Belgrad’ın alınmasından sonra Balkanlar’da Dalmaçya’nın kıyı kesimleri ve Karadağ dışında tüm Balkan Yarımadası Osmanlı egemenliği altına girmiş oldu. Büyük çoğunluğu Slav olmak üzere, Sırp,Hırvat, Sloven, Bulgar, Makedon, Arnavut, Türk ayrıca Germen, Yahudi, Çingene azınlıklarından oluşan Balkan halkları uzun yıllar Osmanlı yönetimi altında yaşadılar. 17. yüzyılın sonlarında Türklerin Balkanlar’daki ilerlemeleri ve yayılmaları durdu. 1699’da Karlofça Antlaşmasından sonra Osmanlılar yarımadada toprak yitirmeye başladı. Bu antlaşmayla Küçük Eflak, Tamışvar, Banat, Belgrad, Semendire ve Bosna’nın kuzey kesimi Avusturya’ ya verildi. Korfu ve Dalmaçya kıyıları Venediklilere bırakılırken, Mora, Osmanlılara geçti.
Daha sonraları Çarlık Rusyası ve Avusturya’nın izlediği politika, Osmanlı İmparatorluğu’nun giderek zayıflaması ve Avrupa’da ulusçuluk akımlarının gelişmesi sonucu Balkan ulusları bağımsız devletler olarak ortaya çıkmaya başladı. 1830’da Yunanistan ve Sırbistan; 1856’da Eflak ve Boğdan Prenslikleri, 1878’de Bulgaristan bağımsız oldu. 1912’deki Birinci Balkan Savaşı’ndan sonra Osmanlıların Balkanlar’daki toprakları Balkan ülkeleri tarafından bölüştürüldü. 1913’teki İkinci Balkan Savaşı bitiminde ise Edirne’nin geri alınmasına karşın Osmanlıların elinde ancak Doğu Trakya’nın bir parçası kaldı. Birinci Dünya Savaşı sonunda (1918) imzalanan antlaşmalar bölgedeki devletler arasında yapay bazı sınırlar nedeniyle sürekli huzursuzluk kaynağı oldu.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1939-1945) Bulgaristan ile Macaristan Almanya’nın, Sırplar ve Yunanistan, Fransa ve İngiltere’nin yanında yer aldı. Savaşın sonunda Yugoslavya, Bulgaristan, Arnavutluk ve Romanya’daki krallık rejimleri yıkıldı. Doğu Avrupa ülkelerine giren Sovyet Ordusu’nun da desteğiyle Romanya ve Bulgaristan’da SSCB doğrultusunda Bulgaristan ve Romanya Halk Cumhuriyeti kuruldu. Her iki ülke de SSCB’nin liderliğindeki Varşova Paktı’na girdi. Yugoslavya’ da Mareşal Tito önderliğinde kendine özgü (SSCB’ye bağlı olmaksızın) bir federatif sosyalist devlet oluşturuldu. Arnavutluk’ta da önce SSCB’ye bağlı bir sosyalist rejim uygulanırken bu ülke sonradan Çin’in doğrultusuna girdi ve son yıllarda kendine özgü bir sosyalist rejim uygulamaya başladı. Yunanistan ve Balkanlar’da Doğu Trakya Bölgesi’ne sahip Türkiye, NATO’ya girdi.
