Bitkilerde bulunan enzimler nelerdir? Bu bitki enzimlerinin yapısı, özellikleri ve görevleri nelerdir? Bitki enzimleri hakkında bilgi.
Bitki Enzimleri
Gerek fotosentezin gerekse solunumun çeşitli metabolik kademelerini açıklarken sık sık özel enzimlerin olaylara etkinliği görülür. Onun için bitki enzimlerini incelemek faydalı olacaktır.
Basit bir deyimle enzim denince genellikle canlı protoplazmaca yapılan katalizatörler anlaşılır. Diğer bir deyimle denilebilir ki: Çeşitli metabolik olaylarla ilgili reaksiyonları katalitik olarak hızlandıran (katalize eden) ve son ürüne katılmayan, protein niteliğindeki çeşitli özel maddelere ENZİM yada FERMENT denir.
Her hücrede çeşitli işlerin yönetiminde iş gören ve hemen her reaksiyon için az çok özel birkaç yüz enzim kabul edilmektedir. Bütün enzimler protein niteliğinde olup, molekül ağırlıkları çok fazla olan (Makromolekül özelliğinde) maddelerdir. Her enzimin irilikleri büyük proteinik olan TAŞIYICI = APOENZİM kısmı ile, proteinik olmayan KOENZİM = PROSTETİK grup denilen bir kısımdan yapılmış olduğu bilinir. İş gören enzim bütünlük içindedir. Yani apoenzim ve prostetik grup beraberdirler. Bu halde olup iş görebilen enzim ise HALOENZİM diye tanımlanır.
Enzimlerin özellikleri ve iş görücülükleri özellikleri, prostetik grup dediğimiz kısım özellikleriyle bellilenir. Enzimlerin prostetik grupları bakır, demir v.s. den oluşan anorganik olabilecekleri gibi VİTAMİN B == ANEÜRİN v.s. gibi organik bileşiklerden yapılmış olabilirler. Enzimlerin etkileri kataliktir ve çoğunlukla ortamdaki işgörücü enerjiyi alıp olayda meydana gelecek olan metabolik ürüne verir. Enzimlerin çoğu hücrenin protoplazmasında ve bilhassa mitokondriyumlarda kısmen plâstid ve ribozomlarda yerleşmişlerdir. Buna-karşılık çok az enzim de çeper ve vakuolde is gördüğü kabul edilir. Bitkilerde iş göreîTenzimleri iş gördükleri yerlere göre üç önemli grupta toplayabiliriz.
- SEKRESYON (SALGI) ENZİMLERİ (Böcekli bitkilerdeki gibi).
- ENDOENZİMLER (Hücre vakuolürıde iş görenler).
- DERMOENZİMLER (Plâzmada iş gören enzimler).
Hücrenin çeşitli etkinliklerinde iş gören başlıca enzimleri farklı tipler altında inceleyebiliriz.
- Maddelerden hidrojen ayıran Dehidrogenaz’lar,
- Maddelerden CO2 yi ayıran Karbonsilaz’lar,
- Maddelerde oksijenle birleşme sağlayanlar Oksidaz’lar,
- Maddelerde çeşitli grupların bağlanışını değiştiren Transferaz (Mutaz) ’lar.
- Bir maddeden, onun isomeri olan maddeyi yapanlar İsomeraz’lar,
- Bir bileşiğe yeni bir madde bağlanışı sağlayan Etkileyici enzimler.
Bitkilerde Enzimlerin Görevleri
Bitkilerin metabolik işlerinde çeşitli enzimler görev alırlar ve hayati etkinlik artınca buna paralel olarak enzim işgörücülüğü de hızlanır. Bunu, basit olarak çimlenen tohumlarda çok etkin olan ve nişastayı parçalayan -(AMİLAZ) enziminin iş görücülüğü ile ispatlayabiliriz. Bunun için, nişasta jelatinden bir pelte yapılıp dondurulduktan sonra üzerine belli şekilde çimlenmekte olan arpa tohumu parçacıkları koyarız. Bir süre sonra iyotla, peltenin çimlenen tohum parçaları ile dokunan yerleri dışında maviye boyandığı görülür. Buna karşılık tohum parçalarının dokunduğu yerlerde enzim etkinliği ile nişasta parçalandığından iyotla renk vermemiştir. Enzimlerin aktivitelerinin, ortamın pH sı, ısısı, ile iş gören enzim yoğunluğuna, enzimin etki süresine ve enzimin iş gördüğü ortam yoğunluğuna benzer olduğu anlaşılmıştır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi her enzimin az çok özel (spesifik) bir iş görücülüğü vardır. Yukarıdaki tabloda bazı tipik enzimlerin idare ettikleri önemli genel reaksiyonlar, örnekleri görülmektedir ve etkiledikleri metabolik olaylar belirtilmiştir. Bu tablonun karşılaştırmalı incelenmesi ile değişik enzim çeşitlerinin işgörücülüğü ve önemi hakkında bir fikir edinmiş olacaktır.
