Buzdağlarının özellikleri nelerdir? Buzdağının görünmeyen kısmı ne kadardır, nasıl oluşur, nasıl yüzerler, hakkında bilgi.
Buzdağlarının Özellikleri
Buzdağlarının, buzullar ve buz setlerinden koparılması, başka nedenlerin yanı sıra, dalgalar ve gelgit hareketinin buzun dibini oymasıyla ve yaz mevsiminde buzun alt yüzünün deniz suyuyla eritilmesi sonucu oluşur. İçeride tutulan hava miktarına göre, buzun özgül ağırlığı 0.86-0.92 g/cm3 olarak belirlenir.
Yukarıdaki Resmin Açıklaması
“Bir buzdağının en büyük bölümü (% 60- % 70) suyun altında yüzer. Biçimi su aşındırmasının sonucunda oluşmuştur. Su yüzeyinin hemen altında bir aşınma platformu gelişmektedir (1); Su yüzeyinin üzerindeki buzun parçalanması nedeniyle buzdağı giderek daha az derinliğe dalmaktadır. Bunun bir örneği eski dalga aşındırması düzlüğünün kalan parçalarında görülebilir (2); Eriyen su buzun üzerinde küçük düzlükler oluşturur (3); Buzdağının tabanında buzul tarafından götürülen (4) ve erime süreci sırasında denizin dibine düşen buzultaşları bulunur.”
Buz sudan hafif olduğu için (suyun özgül ağırlığı yaklaşık 1 g/cm3), yüzebilir ancak, büyük bölümü suyun altında gizlidir. Suyun üzerindeki buzun hacminin, su altındaki buz hacmine oranı 1/5-6’dır. Buz içinde tutulmuş havanın miktarı nedeniyle bu oran değişebilir ve bu yüzden de özgül ağırlık her zaman aynı kalmaz.
Kuzey yarıküredeki buzdağlarının çoğu yılda 12.000-15.000 buzdağının oluşumunu sağlayan Grönland kıyılarında ortaya çıkar. Tek başına, Jakobshavn Buzulu yılda yaklaşık 1.300 buzdağı oluşturur. Güney yarıkürede her yıl binlerce buzdağı buz setlerinden koparak oluşur. Buzdağları, okyanus akıntılarıyla taşınarak günde 10-20 kmlik bir hızla hareket eder. Buzdağları, yolda kütlesi içinde donup kalabilecekleri gibi sığ sularda ya da toprakta karaya oturabilir. Doğu Grönland Akıntısı ve Labrador Akıntısı tarafından taşınan bir buzdağının Newfoundland’a ulaşabilmek için 2.500 kmlik yolu aşması, 2-3 yıl sürer. Newfoundland’a vardığında buzdağının büyüklüğü, özgün hacminin % 10’una inmiş olur. Pek çok gemi, her yıl bu yolla Atlas Okyanusu’na gelen 20-1000 arasında buzdağıyla karşılaşır.
Tarihçe
Buzdağlarının doğru bir bilimsel açıklamasını yapan ilk kişi 1750 civarında Mikhail Lomonosov’dur. Buzun yoğunluğu litre başına yaklaşık 0.92 kg, deniz suyunun litre başına yaklaşık 1.025 kg’dir. Bu nedenle, buzdağının hacminin 1025’inin veya yaklaşık yüzde 90’ının (1025 de 920 kg’ın) su hattının altında olması gerekir. Lomonosov, Rusya’nın Avrupa yakasında Beyaz Deniz kıyısında büyüdü. Marburg’da okudu ve buzdağı kelimesini Rusça’ya tanıtmasıyla tanınır.
Buzdağları gemiler için çok tehlikelidir ve çoğu gemi buzdağlarına çarptıktan sonra batmıştır. En ünlüsü 1912’deki Titanic’ti.
İnsanların bildiği en büyük buzdağı B-15 olarak adlandırıldı. 2000 yılında Antarktika buz rafından ayrıldı ve Jamaika adası kadar büyüktü (10.000 km2’den fazla). Sonra, daha küçük parçalara ayrılmaya başladı.
Buzdağları küresel ısınmadan etkilenir.
