Çad Nerededir? Özellikleri, Konumu, İklimi, Ekonomisi, Tarihi Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Ülkeler Rehberi Çad – Çad ile ilgili bilgi, başkenti, ekonomisi, tarihi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi

çad bayrağı

Kaynak: pixabay.com

ÇAD;

  • Yüzölçümü: 1.284.000 km2.
  • Başkenti: N’Djamena.
  • Dil: Sahel ve Çad Arapçası, Fransızca, çok sayıda yerel dil.
  • Din: Müslüman (% 60), Hristiyan (% 30), diğer dinler (% 10).
  • Para birimi: 1 Orta Afrika frangı = 100 santim.
  • Başlıca kentleri: Sarh, Mundu, Bongor, Abeçe.

Orta Afrika’da devlettir. 8°-24° kuzey enlemiyle 14°-24° doğu boylamı arasında yer alan ülke, kuzey Libya, doğudan Sudan, güneyden Orta Afrika Cumhuriyeti, Batı Nijerya, Kamerun ve Nijer ile çevrilidir. Büyük bir çukur havzadan oluşan ülkenin, denize uzaklığı 700 km’den fazladır.

Yüzey Şekilleri;

Karalarla kuşatılan Çad, geniş ve kurak bir çanaktan oluşur. Batıda Çad Gölü’ne doğru alçalan bu çukur havza, kuzeyde Tibesti Dağları’nda yükselir. Tibesti Dağları’ nda yer alan Emi Kussi (3.415 m) ülkenin en yüksek noktasıdır. Çad Gölü çevresi Nijer, Nijerya, Kamerun sınırında çöküntü alanlarıyla kaplıdır. Ülkenin kuzey yarısı, hemen tümüyle çöldür. Bubölgeyi kuşatan Tibesti Kütlesi; şist, granit, kumtaşı ve doruklarda yüksek yaylalar oluşturan volkanik birikintilerle kaplıdır. Bu yaylaları, doğuda ve güneyde kumlu ovalar (Unyanga Kebir ve Unyanga Şerir havzaları) parçalar. Yaylalar, doğuda yükselerek kumtaşından oluşan Ennedi Yaylası ile Ennedi Kütlesi’ne dönüşür. Bölgenin başlıca vahaları Tibesti Yaylası’ndadır (en önemlisi Borku). Ennedi ve Tibesti vadilerinin birbirleriyle birleştiği noktada kum tepeleriyle örtülü geniş ovalar uzanır. Çöl bölgesinin altında daha az kurak bir bölge yer alır. Yükselti, Wadai Yaylası’ndan (ortalama yüksekliği 1.500 m) batıda Çad Gölü’nün yüzölçümü mevsime göre 10-25 bin km2 arasında değişir. Öteki ırmaklar, yağışlı mevsim dışında kurur. Şari ve Logone ırmaklarının havzaları, geniş bir ovayı kaplar. Ülkenin güneyi Kanem Bölgesi’nin kumullarıyla örtülüdür. Çad Havzası’nın güneyinde Gera Dağı ve Ebu Telsan gibi alçak tepelerde Uaday Yaylası ve kumlu ovalar bulunur. Güneydoğuda uzanan bataklık Aukale Havzası, geniş Bisao yarığıyla Sudan’a açılır.

çad

Kaynak: wikipedia.org

İklim;

Tropikal iklimin egemen olduğu ülkede, kuzeyde çöl bölgesinde, yıllık yağış tutarı 200 mm’yi geçmez, günlük ısı farkları çok büyüktür. Bu kurak bölgede, ılık ve nemi yaz mevsiminin uzunluğu üç aydan azdır. Uzun kurak mevsimde, kuzeydoğudan esen Harmattan rüzgârı her şeyi kurutur. Bozkır bölgesi Sahel’de, genellikle yazları görülen seyrek yağışlar yılda 760 mm’yi bulur. Yarıtropikal bir iklimin egemen olduğu güneyde yıllık ortalama yağış tutarı 800-1.200 mm arasındadır. Sıcaklık ve nemin yüksek olduğu bu bölgede yılın yedi ayı kurak geçer. Ancak tropikal kuşakta yer aldığından, kış (ocak ortalaması 24°C), yaz (temmuz ortalaması 27.8°C) sıcaklık farkı 4°C’yi bulmaz.

Çad Gölü Haritası

Çad Gölü,

Çad Gölü, Orta Afrika’da, Çad, Nijerya, Nijer ve Kamerun ortak sınırlarında göl. Yüzölçümü mevsime göre değişkenlik gösterir (22.000 km2, 10. 000 km2).

Advertisement

Deniz düzeyinden 243 metre yükseklikte, ortalama 8 metre derinlikteki gölün en uzun kıyısı Çad sınırındadır. Güneyden Şari ve Yedseram, Bahdan Komaduğu ırmaklarıyla beslenen gölün dışarıya akıntısı yoktur. Göl üzerindeki çok sayıda küçük adada yerleşim vardır.

Sucul bitkilerin yetiştiği kıyılarda sulak bölge kuşları, timsah, su aygırları yaşar. Seyrek nüfuslu kıyılarda N’Guigmi, Baroua, Bol boyları balıkçılık ve avcılıkla geçinir. 1973-1974’te büyük su kaybına uğrayan göl, kuruma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. 1822’de Trablus’tan yola çıkan İngiliz araştırma topluluğu Büyük Sahra’yı geçerek Çad Gölü’nü buldu (1823).

Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;

Bitki örtüsünün çok seyrek olduğu çöl bölgesinde, yalnız hurma ağaçlarıyla örtülü birkaç vaha vardır. Akasya, mimoza, hurma ağaçlan, bozkır bölgesinin başlıca bitkileridir. Güneyde savanlarda baobap, çalılar, tereyağ ağacı, palmira hurma ağacı ve hinthurmasına rastlanır. Çad’daki hayvan türleri çok çeşitlidir: Fil, aslan, leopar, yabansığırı, yabandomuzu, antilop, zürafa, suaygırı, gergedan, timsah, boa yılanı, pelikan, leylek vb. kuş türleri. Dağlarda ender görülen ceylan türleri yaşar.

Ekonomisi;

Tarım ve Hayvancılık. Tarım genelde iç tüketime dönüktür. Akdarı, şekerkamışı, yerelması, manyok, yerfıstığı, mısır, çiğit ve saf pamuk, başlıca tarımsal ürünlerdir. Ekilebilir alanların, toplam yüzölçümün yalnızca % 7’sini oluşturması, verim düşüklüğü, kuraklık üretim artışını engeller. Sığır, küçük baş hayvan (koyun, keçi) yetiştiriciliği önemlidir. Çad Gölü ve buraya akan ırmaklardan, yılda 110 bin ton balık avlanır.

Doğal Kaynaklar. Uranyum altın, boksit gibi zengin doğal kaynaklar, henüz işletilmemekte, Konem’de çıkarılan petrol (savaş nedeniyle sınırlı), boru hattıyla Lay’daki rafineriye gönderilmektedir.

Tarihi

7. yüzyılda Çad’ın delta bölgesinde egemenlik kuran Sao boyları, bu alanı Bulaların saldırılarına karşı korudular. 8. yüzyılda Berberilerin Çad’a göçünden soma, ülkede Beyaz Afrikalı toplulukların ağırlığı arttı. 11. yüzyılda Müslüman Berberi hanedanlarından Şefin yönetimindeki Kanem Krallığı, önemli bir güç olarak ortaya çıktı. 11-19. yüzyıllarda Çad Gölü kıyılarına yerleşen Arap boyları, büyük eyaletleri Islâmlaştırdılar, büyük boyutlu köle ticareti yaptılar.

Advertisement

1220’de Kanem İmparatorluğu egemenliğini bugünkü Çad topraklarının büyük bir kesimine yaymaya başladı. Yüz yıllık bir savaş ve kargaşa döneminden sonra, imparatorluk, Bulaların eline geçti. Ancak, 14. yüzyılda sürgündeki kral, Bornu’da yeni bir devlet kurarak Kanem üzerindeki otoritesini yeniden kazanmaya çalıştı. Yaklaşık üç yüzyıl boyunca Çad Havzası; Kanem ve Bornu imparatorluklarının çatışmalarına sahne oldu. Batıda kurulan Hausa devletlerinin de akınlar düzenlemesi yeni mücadelelere yol açtı. Bu dönemde Aşağı Şari’nin kuzeyinden Bagirmi Krallığı kuruldu. 16. yüzyılda Bornu Kanem’i yeniden ele geçirdi. En parlak çağını yaşayan imparatorluk, Kano ve Wadai krallıklarına boyun eğdirdi; Kuzey Afrika ve Nil Havzası ile sürekli ticareti de geliştirildi. 17. yüzyılda Müslümanlığı kabul eden Uaday, güney bölgelerini egemenliği altına aldı. Uaday, Bagirmi’yi de kendine bağlayarak güneydeki Müslüman olmayan bölgelerden köle topladı.

Kanem-Bornu İmparatorluğu, 19. yüzyıla kadar Bagirmi Krallığı ve Bulaların saldırılarına karşı koyduysa da, birleşen Hausa boyları, 1808’de Bornu’yu ele geçirdiler. Kral bir yakınından yardım sağlayarak varlığını korudu. Son Sef kralının 1946’da öldürülmesiyle bu soyun varlığı sona erdi.

Çad bölgesindeki krallıklar arasındaki çatışmalar bir kargaşa dönemini başlattı. Sudanlı gezgin Rabeah Zübeyr, bu karşılıktan yararlanarak sultanlıkları denetimi altına aldı. 19. yüzyılda Çad içdenizi, Avrupalı gezginlerce keşfedildi. İngiliz Dixon Denham ile Hugh Chapperton, Çad Havzası’na ayak basan ilk gezginler oldular. 1870-1871’de, Heinrich, Barth, Gustav Nachtigal gibi gezginler bölgeye geldi. 1893’te, Çad’a giren Fransızlar, 16 yıl içinde ülkeyi denetimleri altına aldılar. 1900’de, Rabah, Fransızlar tarafından devrildi. Geleneksel Kanembu soyunu iş başına getiren Fransızlar, 1910’da Çad’ı Fransız Ekvatoral Afrikası içinde sömürgeye dönüştürdüler. İkinci Dünya Savaşı’nda, Afrika’daki özgür Fransa güçlerinin merkezlerinden biri ve Fransız birliklerinin Libya’ da giriştikleri harekâtın (1941-1943) üssü oldu.

1946’da Çad, Fransa’nın denizaşırı toprakları içine alındı. Aynı yıl, Çad İlerici Partisi’ni (PTT) kuran Gabriel Lisette, savaştan sonra ülkede kurulan sömürge meclisinde çoğunluğu kazandı (1957). 26 Kasım 1958’de Çad, Fransız Uluslar Topluluğu içinde özerk bir cumhuriyet oldu. 11 Ağustos 1960’ta bağımsızlığını kazanan ülkenin ilk devlet başkanlığına, daha önce başbakanlık görevinde bulunan François Tombalbaye getirildi. Çad, 21 Eylül 1960’ta Birleşmiş Milletler’e üye kabul edildi.


Leave A Reply