Çanakkale şehrinde bulunan ve şehrin simgelerinden birisi olan Çanakkale Kalesi ile ilgili bilgilerin mevcut olduğu yazımız.
Çanakkale Boğazı’nın iki yakasındaki kalelerdir. Bu kalelerin çok eski bir tarihi vardır. İstanbul’da Doğu Roma İmparatorluğu kurulduktan sonra Çanakkale Boğazı’nın da siyasi ve askeri önemi artmıştı. Bundan dolayı, burasının tahkim edilmesi gerekiyordu. I. İustinianus Çanakkale Boğazı’nın girişindeki kale surlarını yeniden yaptırdı. Boğazın iki yanındaki kasabaların etrafı surlarla çevrildi, ayrıca Gelibolu surları da tamir ettirildi, Aydos’un karşısına yeniden bir kale yaptırıldı. Bu kaleler uzun müddet kullanıldı, sürekli savaşlarda yıprandığından zaman zaman tamir ettirildi.
Osmanlılar Çanakkale’den karşıya 1356’da geçtiler. Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa komutasındaki Türk kuvveti Çardak’tan Rumeli yakasındaki Çempe’ye (Çimenlikhisar’a) geçmiş, orada yerleşerek kaleyi de ele geçirdi. Süleyman Paşa o kadarla da kalmadı, Gelibolu’nun karşısında Anadolu kıyısında Çardak’ta da bir kale yaptırdı.
Yıldırım Bayezit zamanında Boğaz muhafızı olan Sarıca Paşa Gelibolu’yu kendine merkez olarak seçmişti. Paşa dış surları yıktırıp iç kaleyi de tahkim ettirdi, limanı da üç kat zincirle kapattı. İstanbul’un kuşatılmasında, Fatih Sultan Mehmet Çanakkale Boğazı’nın gerektiği gibi kapatılamamasından dolayı Bizanslılar’a yardım geldiğini görünce, burasının kesin olarak kapatılması gerektiğini anlamıştı. Bunun sonucu olarak, fetihten sonra Boğaz’ın Rumeli kıyısında Sestos’ta, Anadolu kıyısında da Aydos’ta karşılıklı birer kale yaptırdı. Bunlardan Rumeli’dekine «Kilitbahir», (Deniz kilidi), Anadolu yakasındakinin en kuvvetlisine de «Çanakkal’a», «Kal’a-i Sultaniye» veya «Seddülbahir» (Deniz setti) adı verildi.
Bunlardan Kilitbahir üç kısımdan meydana gelmiştir, Çanakkale Kalesi ise dörtgen biçimindedirler köşesinde bir kule vardır. Kuleleri biribirine bağlayan duvarlar mazgallarla pekiştirilmiştir. Kuleler yarım daire biçimindedir, üzerlerinde toplara mahsus mazgallar bulunur. Her iki kalenin içinde de erzak, cephane depoları, askerler için de koğuşlar, daireler vardır. Daha sonraları Anadolu tarafında Hamidiye, Mecidiye, Mesudiye; Rumeli yakasında, Hamidiye, Mecidiye, Namazgah, girişte de Ertuğrul ve Orhaniye tabyaları yaptırılmıştır.
