Canlıların Yeryüzünde Dağılışını Etkileyen Faktörler nelerdir? Fiziki, biyolojik faktörler ve paleocoğrafya hakkında bilgi.
1. Fiziki Faktörler
a) İklim
İklimin en önemli elemanları olan sıcaklık ve yağış koşulları biyoçeşitliliği en çok etkileyen etmendir. Bir çok canlı türü -40°C ile +40°C arasındaki sıcaklık değerlerinin dışında yaşamını sürdüremez. Kurak ve yarı kurak bölgelerde bitki ve hayvan türleri çok azdır.
Soğuk olan yüksek dağlar ile kutuplara yakın kesimlerde de biyoçeşitlilik azalır.
Ekvatoral yağmur ormanları bitki ve hayvan türlerinin % 50’sini bünyesinde barındırmaktadır. Bu nedenle Dünya’nın en zengin doğal yaşam alanıdır.
Hem sıcaklık koşullarında görülen farklar hem de yağış miktarının farklılığına bağlı olarak bitki türlerinde ve bitki örtüsünün gürlüğünde farklılaşmalar oluşmaktadır.
b) Yerşekilleri
Yeryüzündeki önemli dağ sıraları yakın mesafeler arasındaki iklimi değiştirdiği için bitki ve hayvan türlerini de etkiler. Dağların yükseltisi, bakısı ve eğim değerleri biyoçeşitliliği etkiler. Denize bakan ve güneş gören yamaçlarda daha çeşitli ve sayıca fazla canlı türleri bulunmaktadır.
Kara ve deniz dağılışı da canlı türlerinin yayılış alanlarını belirlemektedir.
c) Toprak
Toprak özelliklerinin (toprağın kalınlığı, geçirimliliği, su tutma kabiliyeti gibi) uygun olduğu durumlarda bitki örtüsünde gözle görülür bir zenginleşme olur.
Toprağın erozyon, heyelan vs. gibi nedenlerle ortadan kalktığı durumlarda bitki türlerinde değişme ve azalmalar görülür.
2. Biyolojik Faktörler
Beşeri Faktörler:
İnsanlar, endüstriyel ve tarımsal etkinlikler, avcılık, orman tahribatı ve yerleşim yerleri açmak, baraj yapımı gibi faaliyetlerle canlıların yaşam alanını etkiler.
Dünya nüfusunun hızla artması, teknolojinin ve sanayinin gelişmesi ekosistemdeki tür kayıplarını da oldukça artırmıştır. Her bir türün yok olması karşılıklı ilişki nedeniyle ekosistemin dengesini bozmaktadır.
3. Paleocoğrafya
a) Kıtaların Kayması
Yeryüzünde tek büyük kara parçası olan Pangea’dan; kıtaların bugünkü görünümünü alana kadar geçen süre boyunca, kara ve denizlerin dağılımında büyük değişiklikler meydana gelmiştir.
Kıtaların birbirine yaklaşıp uzaklaşması, bitki ve hayvanların göç yollarının değişmesine daha önce bir arada bulunmayan türlerin yeni yaşam ortamını paylaşmalarına neden olmuştur.
b) İklim Değişiklikleri
İklim değişimleri bazı türlerin yok olmasına bazı türlerin ise yaşam alanlarının değişmesine neden olmuştur. Buzul erimelerine bağlı olarak gerçekleşen deniz yükselmeleri, kıyılarda yaşayan canlı türlerinin yok olmasına neden olabilmektedir.
Kıtaları birbirine bağlayan geçitlerin sular altında kalması ve zaman zaman kara haline geçmesi hayvanların göçlerini etkilemiştir. Örneğin, Bering Boğazı’nın donması, Sibirya’dan Kuzey Amerika’ya göçleri meydana getirmiştir. Bu durum her iki kıtadaki hayvan türlerinin benzemesinde etkili olmuştur.
Son yıllarda yaşanan küresel ısınma nedeni ile birçok canlı türü yok olma riski ile karşı karşıyadır.
