Çeliklere eklenen alaşım elemanları ne işe yarar? Çeliklerde kullanılan alaşım elemanlarının özellikleri ve çelik üzerinde etkileri nelerdir?
ALAŞIM ELEMANLARI VE TESİRLERİ
Sade karbonlu çeliklere muhtelif alaşım elemanları ilavesi (çoğunlukla Ferro Alaşım Şeklinde) çok değişik özellikler taşıyan ALAŞIMLI ÇELİKLER elde edilir.
Bu elemanların bir veya birkaç tanesinin bulunuş şekline ve yüzdesine bağlı olarak “DÜŞÜK ALAŞIMLI veya KROM-NİKEL ÇELİĞİ” gibi isimler alır.
KARBON (C)
Bu önemli ve ana elemandır. Çelik özelliklerine en çok etki yapanıdır. Karbon artışı ile sertlik, su alma yeteneği dayanım artar, buna karşılık; Dövülebilme, kaynaklanabilme, esneklik azalır.
MANGANEZ (Mn). 1244 °C.
Çeliğin dayanımını, akma sınırını, sıcakta şekillenme ve kaynak kabiliyetini, sertleşme derinliğini artırır. Mn oranı 0,20/0,35 civarında olan çelikler suda sertleşebilir. Mn yüzdesi 1’i geçen çelikler manganlı olarak nitelenir. Daha yüksek (12/14) oranında Mn ihtiva eden çelikler ostenitik yapı oluşturur ve aşınmaya çok büyük dayanım gösteren çelikler elde edilir.
SİLİSYUM (Si) 1410 °C.
Çeliğin süneklik ve tokluğunu düşürmeden, dayanımı ve sertliği artırır. Özellikle yay çeliklerinde kullanılır. Miktarı %0,40 üzerine çıkan çelikler için silisyumlu tabiri kullanılır. Yüksek (Si) ihtiva eden çeliklerin ISIYA dayanımı artar.
KÜKÜRT (S) 118 °C.
Üretim sırasında çelik yapısına geçer ve gevrek kırılgan yapar. Genelde zararlı ve giderilmesine çalışılan bir elementtir. Ancak otomat çeliklerinde 0,30’a kadar çıkarılır ve zararlı etkisini gidermek için de iki katı kadar MN ilave edilir.
FOSFOR (P)
Zararlı etkisi olan bir elemandır. Miktarın az olması tercih edilir.
KROM (Cr) 1920 °C.
Çeliklere en fazla katılan elemandır. Dayanım ve sertleşebilme özelliğini artırır. Yüksek kromlu çelikler paslanmaya ve korozyona, aşınmaya mukavemeti artırır.
NİKEL (Ni) 1453 °C.
Krom gibi çok kullanılan ve kromla beraber sertliğin derinliğe inmesini sağlayan, dayanım ve darbe mukavemetini arttıran bir elementtir. Ayrıca pasa ve korozyona ve harerete mukavim olduğu için ısıya dayanıklı ve paslanmaz çeliklerin imalatında kullanılır.
MOLİBDEN (MO) 2610 °C.
Genellikle Cr ve Ni ile beraber bulunur. Az miktarda katılmasına rağmen bütün özelliklerin artmasına sebep olur. Bir yönden etkisi Wolframa benzer ve özlü yapar. Çok geniş çelik grubunda (Sementasyon, Islah ve Takım Çelikleri) kullanılır.
VANADYUM (V) 1730 °C.
Az miktarda katılan fakat büyük özellik değişimi sağlayan en önemli elemanlardan biridir. Bilhassa darbeye mukavemetini artırır, genellikle kesici uçların uzun zaman kesici olmasını sağlar.
WOLFRAM (W) 3380 °C.
Müsbet özellikleri olan ve kıymetli bir elemandır. Daha ziyade yüksek hız ve sıcak iş çeliklerinde kullanılır.
DİĞER ELEMENTLER
KURŞUN (Pb) 327 °C.
Yalnızca otomat çeliklerine (%0,2-0,5) oranında katılır. İşlemede kolaylık ve temiz bir yüzey elde edilmesini sağlar, mekanik özelliklere pek etki etmez.
BOR (B) 2040 °C
Çok düşük oranlarda (%0,001 gibi) ilave edilse bile su vermede sertliğin derinlere erişmesine bilhassa sementasyon çeliklerinde merkez dayanımının artmasını sağlar.
ALİMÜNYUM (AL) 660 °C.
Alimünyum Nitrür veya dayanıklı çeliklerde, mıknatıs çeliklerinde az miktarda, kullanılan faydalı bir elementtir.
BAKIR (CU) 1084 °C.
Genelde özellikleri iyileştirir. Ancak özel olarak pek katılmaz. Dövmeyi zorlaştırdığı için istenmez.
