Charles Stewart Parnell Kimdir?

0
Advertisement

Charles Stewart Parnell Kimdir? İrlanda’nın özerkliği için mücadele etmiş olan siyasetçi ve İrlanda milliyetçisi Charles Stewart Parnell hayatı.

Charles Stewart Parnell Kimdir?

Charles Stewart Parnell (d. 27 Haziran 1846, Avondale, Wicklow, İrlanda – ö. 6 Ekim 1891, Brighton, Sussex İngiltere), 19. yüzyıl sonlarında Yönetsel Özerklik için verilen mücadeleye önderlik eden İrlandalı milliyetçi. Katharine O’Shea ile evlilik dışı ilişkisinin ortaya çıkması siyasal yaşamını sona erdirmiştir.
Charles Stewart Parnell
İngiliz yatılı okullarında okuduktan sonra Cambridge’e giden Parnell, 1869’da önemsiz bir disiplin suçu nedeniyle okuldan uzaklaştırılınca bir daha İngiltere’ye dönmemeye karar verdi. İrlanda’ya geldiğinde ülke karışıklık içindeydi. Hükümetin İrlanda Cumhuriyetçi Kardeşlik Birliği’ne (IRB) yönelik baskıları ılımlı İrlandalıların bile tepkisini çekmişti. İrlanda’nın özerkliği için çalışmak amacıyla 1870’te Yönetsel Özerklik Birliği kuruldu. Birliğin 56 temsilcisi 1874’te parlamentoya seçildi. Parnell Nisan 1875’te Meath milletvekili olarak parlamentoya girdi. İrlanda sorununa dikkat çekebilmek için parlamento çalışmalarını engelleme taktiğiyle ve yöneticilik nitelikleriyle öne çıkarak Eylül 1877’de Büyük Britanya Yönetsel Özerklik Konfederasyonu başkanlığına seçildi.

1878’deki tarım bunalımından sonra, toprağın 1840’lardaki gibi kiracı çiftçilerin elinden alınmasını engellemek ve İrlanda’daki büyük toprak sahipliği sistemini işlemez hale getirmek amacıyla, Michael Davitt’in önderliğinde İrlanda Toprak Birliği kuruldu (1879). Birliğin ilk başkanı olan Parnell 1880’deki genel seçimlerden kısa süre sonra parlamentodaki Yönetsel Özerklik grubunun da başkanlığına seçildi. İrlanda’da ılımlı bir toprak reformu yapılmasının Lordlar Kamarası’nda reddedilmesi üzerine köylüleri harekete geçirdi ve din adamları ile ılımlıların desteğini kazandı. Bu hareket parlamento çalışmalarını engelleme taktiğiyle birleşince, 36 İrlandalı parlamenterin üyeliği askıya alındı. Ama, Parnell Toprak Birliği’nin parlamentodan çekilme önerisine karşı çıktı.

1881’de adil toprak kirasının yargı kararıyla belirlenebileceği ilkesini getiren Gladsto-ne Toprak Yasası’nın çıkarılması Toprak Birliği için büyük bir başarıydı. Ama birliğin en etkin üyelerinin bunu yeterli saymaması hareket içinde bölünme tehlikesini ortaya çıkardı. Parnell saldırgan konuşmalarına karşın özünde ılımlı bir politika izleyerek bölünmeyi önledi. Sonuçta 13 Ekim 1881’de, bir olasılıkla kendi rızasıyla Dublin’deki Kilmainham Hapishanesi’ne kapatılması hem halkın gözünde saygınlığını korumasını, hem de sonraki olayların sorumluluğundan kurtulmasını sağladı. Parnell’in tutuklanmasını Toprak Birliği’ ne uygulanan baskılar ve zaman zaman ortaya çıkan yerel şiddet olayları izledi. Sonunda hükümet, düzeni ancak Parnell’in sağlayabileceği düşüncesine vardı. Parnell 1881’den beri metresi olan Katharine O’ Shea’nın kocası Yüzbaşı William O’Shea aracılığıyla 1882 ilkbaharında serbest bırakılması için görüşmelere başladı ve 2 Mayıs 1882’de serbest bırakıldı. Birkaç gün sonra milliyetçiler Dublin’deki Phoenix Parkı’nda İrlanda işlerinden sorumlu bakan ile daimi müsteşan öldürdüler. Olay, terör eylemlerine karşı genel bir tepki yarattı ve Parnell’in, Toprak Birliği’nin devamı olan İrlanda Ulusal Birliği’ni Yönetsel Özerklik Partisi’ ne bağlayarak milliyetçi hareketi sıkı bir disiplin altına almasını sağladı. Ara seçimler, Ulster’ın doğu kesimi dışında Parnell’in önderliğinin tartışılmaz olduğunu gösterdi. 1884’teki Reform Yasası’yla tarım işçilerine oy hakkının tanınması, bir sonraki seçimde parlamentodaki gücünün daha da artacağı beklentisini doğurdu. Gücüne güvenen Parnell, Liberal Parti’nin Joseph Chamberlain ve Charles Wentworth Dilke önderliğindeki radikal kanadının işbirliği önerisini reddetti. Haziran 1885’te Liberal hükümeti devirmek amacıyla Muhafazakârlarla işbirliği yaptı. Ertesi seçim kampanyasında, liberallerin önderi William Evvart Gladstone’dan yönetsel özerklik yolunda doyurucu bir karşılık alamayınca Muhafazakârları destekledi. Ama kurulan Muhafazakâr hükümetin başkanı Lord Salisbury’nin özerklikten yana olmadıklarını açıklaması üzerine, İrlandalı milletvekilleri liberallerle birlikte hükümeti düşürdü. Şubat 1886’da Gladstone yeniden başbakanlığa geldi. Bu yıllarda Parnell ile Gladstone arasındaki yazışmalara Katharine O’Shea aracılık etti.

Parnell, Katharine ve William O’Shea ile Joseph Chamberlain’den gelen baskılar sonucunda, partisiyle birlikte davranmayı reddetmesine karşın, William O’Shea’yi Yönetsel Özerklik Partisi’nin Galway adayı olarak gösterdi. Ama seçimi kazanan O’Shea, Chamberlain’in beklentisine uygun olarak Başbakan Gladstone’un Yönetsel Özerklik Yasası’nı desteklemedi. Gladstone’un yerini Muhafazakâr Lord Salis-bury’nin almasından sonra Parnell etkin siyasal yaşamdan bir ölçüde uzaklaştı. 18 Nisan 1887’de The Times gazetesi Parnell’in Mayıs 1882’deki Phoenix Park cinayetlerini onayladığını gösteren bir belge yayımladı. Ama, iki yıl sonra suçlamanın düzmece olduğu ortaya çıkınca Parnell bir kahraman haline geldi. Karısı Katharine’in ölen halasının mirasından yararlanamayacağını anlayan ve göstermelik evliliğini sürdürmesinin anlamı kalmayan William O’Shea, 24 Aralık 1889’da zina suçlamasıyla boşanma başvurusunda bulundu. 17 Kasım 1890’da boşanma gerçekleşti. İngiliz Püritenlerinin bunun üzerine şiddetle Parnell’e karşı çıkması, İrlandalı milletvekillerini zor durumda bıraktı. Sonunda Parnell küçük bir azınlık dışında milletvekillerinin desteğini yitirdi. Haziran 1891’de Katharine’le evlenmesi Katolik muhalefeti daha da şiddetlendirdi. Dört ay sonra ölen Parnell Dublin’de görkemli bir törenle gömüldü. Katharine O’Shea ise 5 Şubat 1921’de Sussex’te öldü.

Advertisement

Leave A Reply