Pekin hangi ülkededir? Çin’in başkenti konumundaki Pekin şehrinin özellikleri, ilk kuruluşu, tarihçesi ve tarihsel eserleri.
PEKİN; Çince Beijing. Çin Halk Cumhuriyeti’nin başkenti, Özerk Pekin Belediyesi’nin (17.800 km2) merkezidir. Kuzey Bölgesi’nde, Kuzey Çin Ovası’nın kuzey eteğinde (Pekin Ovası), Yun-Ting ve Çaopai ırmakları arasında, deniz düzeyinden 45 m yükseltide kuruludur. Ülkenin yönetim, kültür, endüstri, ulaştırma merkezi, Şahghay’dan sonra ikinci büyük nüfuslu kentidir. Üç yanı dağlarla çevrili, güneye doğru gidildikçe Kuzeyi Çin Ovası ile birleşen Pekin Ovası, jeolojik çağlarda, bataklık bir koy (Pekin Koyu) durumundaydı. Yunting ve çeşitli ırmakların binlerce yıl taşıdıkları alüvyonlar sonucu dolarak yığıntı ovasına dönüştü.
Ova aynı zamanda birinci derece deprem kuşağı üzerinde yer aldığından birçok yer sarsıntısına sahne olur. Kuzeybatıda Moğolistan Yaylası ile Kuzey Çin Ovası, kuzeydoğuda Mançurya Ovası arasındaki yolların kavşak noktasında bulunuşu nedeniyle,stratejik açıdan büyük önem taşır. Kuzey Çin Ovası’nın öteki bölümlerine oranla daha elverişli bir iklimin gözlendiği kentte, ortalama yaz sıcaklığı 26°C, kış sıcaklığı -5°C’dir. Kışları kuzeyden esen “sarı rüzgârlar” ın taşıdıkları toz bulutlan, sık sık kum fırtınalarına yol açar. Kuzeybatıda yer alan Çüntu Dağları, yaz musonlarını engellediğinden Pekin ve çevresinde nem oranı düşüktür.
Sarayları, köşkleri, tapınakları, müzeleri, parkları, ilginç yapıları, pitoresk manzaralarıyla, Çin tarihinin ve kültürünün odak noktası olan Pekin, geçmişte, birbirine surlarla bitişik iki bölümden oluşuyordu:
Kuzeyde “İç Kent” (ya da Tatar Kenti), güneyde “Dış Kent” (ya da Çin Kenti). Bu iki bölüm, günümüzde Pekin Belediyesi “Merkez Bölgesi”ni oluşturur. İç ve Dış Kent, iki banliyö ile çevrelenir: Yakın Banliyö, Uzak Banliyö. İç Kent’e “Tatar Kenti” denmesinin nedeni, Mançuların Pekin’i ele geçirmesinden sonra, Çinlileri kent dışına oturmaya zorlamalarından ve Çinlilerin de Dış Kenti (Çin Kenti) oluşturmalarından kaynaklanır. Sosyalist yönetime geçildikten sonra hızlı bir endüstrileşme sürecine giren kent, günümüzde ülkenin başlıca endüstri (demir-çelik, kimya, tarım ve ulaşım araç gereçleri, maden makineleri, yapay gübre, lastik, plastik, pamuklu dokuma, iplik, besin) odaklarından biri durumuna geldi.
Pekin Üniversitesi (1898), Çing-Hua Üniversitesi (1911; 1950’de Çin Halk Üniversitesi’ne dönüştürüldü), Çin Bilimler Akademisi (1964), Çin Sosyalist Bilimler Akademisi (1977), araştırma enstitüleri, güzel sanatlar, uygulamalı sanatlar dallarında, eğitim veren yüksekokul ve enstitüleri, kitaplıklar, müzeler, tiyatrolar, Pekin Operası, başlıca eğitim ve kültür kurumlandır. Günümüzde, Doğu Asya’nın ulaştırma merkezi konumunu Şanghay’dan devralan Pekin’in, gerek ülke içi, gerekse yabancı merkezlerle kara, hava ve demiryolu bağlantısı vardır. Ekspres trenler, büyük nüfuslu Çin kentlerine, Ulan Bator (Moğolistan), Pyöngyang (Kuzey Kore), Moskova (Rusya), Hanoi (Vietnam) vb yabancı başkentlere sefer yaparken, yerel demiryolları, metro (70 km), Pekin ve yöresine hizmet verir. 12 anayolla çevre kentlere bağlanırken, Yangçe Deltası’nın en önemli suyolu olan Büyük Kanal’ın da kuzey sinindir.
Yasak Şehir (Pekin)
Tarih:
Yapılan paleontolojik araştırmalarda ortaya çıkarılan fosiller, Pekin yöresinde, 500.000 yıl önce insan yaşamının olduğunu kanıtlar. Kentin güneybatısında Çukoutien yakınında bulunan “Pekin insanı” bu olguyu doğrulamaktadır. İÖ 1100’de, bugünkü kentin bulunduğu yerde, Çi (Ki) adıyla Yin Hanedanı (İÖ 1523-1028) döneminde kuruldu. İÖ 722-721’de, Yen Krallığı’nın başkenti seçildi, ancak Çin Hanedanı’nın (İÖ 221-206) kurucusu ve Çin birliğini sağlayan Şi Huang Ti tarafından yıkıldı. Daha sonra yeniden bayındır duruma getirildi, Yen, Yuşou gibi adlarla anılmaya başlandı.
589’da, kuzeyden gelerek Güney İmparatorluğu’nu egemenlikleri altına alan Suilerin (Suylar) eline geçti. 1013’te, bu kez Yanking adını alan kent, bir Tunguz boyu olan Curşilar’ın işgaline uğradı (1112), bu boyun 1115’te Kuzey Çin’ de kurduğu Kin Hanedanı’nın yönetim merkezi durumuna geldi. Cengiz Han, 1215’te kenti talan etti. Cengiz Han’ın torunlarından Kubilay Han, önce kenti (1260), daha sonra tüm Çin’i (1279) egemenliği altma alarak Çin imparatoru sıfatıyla tahta çıktı. Kentin kuzeyinde, bugünkü “İç Kent”i inşa ettirdi. Çu Yuen Çang, Moğollan devirerek Ming Hanedanı’nı (1368-1644) kurdu.
Yeni İmparator Hung Vu (Ming Tay Çu), “İç Kenti” büyük ölçüde yıktı, yönetim merkezini Nanking’e taşıdı.
Kente Peyping adını verdi. Ming Hanedanı’ nın üçüncü imparatoru Yung Lo, (1044-1424), döneminde “İç Kent” yeniden bayındır duruma getirildi, “Yasak Pembe Kenti” yaptırıldı. Peyping adı Peking’e dönüştürüldü. 142l’e kadar gayriresmi başkent konumunu sürdürdü. Bir yüzyıl sonra genişleyerek güney duvarları dışına taşınan kent, ikinci bir duvarla çevrelenerek “Dış Kent”e kapatıldı.
Pekin – Tiananmen Meydanı ve Mao Posteri
Mingleri yıkan Mançurların kurduğu Çing Hanedanı (1644 -1911) döneminde başkent konumunu korudu, bu döneminde geniş bayındırlık işlemlerine girişildi, yeni yapılar gerçekleştirildi. 18. yüzyılda bugünkü çehresini kazandı. İkinci Afyon Savaşı’nda (1860), İngiliz-Fransız askeri güçleri tarafından alındı, Bokser Ayaklanması’nda (1900), Batılı güçler tarafından askeri üs olarak kullanıldı. 1912’de imparatorluğun yıkılmasından sonra 1928’e kadar cumhuriyet hükümetlerine başkentlik yaptı. Bu tarihte, Milliyetçi Hükümet, başkenti Nanking’e taşıdı. Pekin’in adı yeniden Peyping’e dönüştürüldü. 1937-1945 arasında Japon işgali altında kaldı. 1949′ da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla bir kez daha başkent duyuruldu, kısa zamanda dünyanın en büyük siyasal güç ve etki alanlarından biri durumuna geldi. Haziran 1989’da reform yanlısı öğrencilerle hükümet güçleri arasında, Tiananmen Meydanı’nda çıkan çatışmalarda 3500 öğrenci öldü.
Tarihsel Eserler:
Kentteki en erken duvar kalıntıları Chin (Kin) Hanedanı (1115-1234) dönemine tarihlenir. Kent, birbirine bitişik ve surlarla çevrili dikdörtgen biçiminde iki siteden oluşur. Kent surlarının dışında, dizilişlerinin kozmolojik bir anlamı olan tapınaklar kurulmuştur: Kuzeyde Toprak Tapınağı, güneyde Gök Tapınağı doğuda Güneş Tapınağı, batıda Ay Tapınağı. Kente güneyden girişi Yungting Kapısı sağlıyordu. Batısında Tarım Tapınağı, doğusunda Gök Tapınağı bulunan bir kapının yakınında günümüzde Doğa Tarihi Müzesi yer alır. Yungting Kapısı’ndan geçildikten sonra, İç Kent’in güney sınırının eski kapısı Chienmen’e ulaşılıyordu.
Günümüzde merkez eksen, buradan kuzeye doğru izlendiğinde, batısmda Parlamento, doğusunda Devrim Tarihi Müzesi’nin bulunduğu Mao Mozolesi ortaya çıkar. Daha kuzeyde Göksel Barış Kapısı (Tien-an-men) ve gerisinde aynı adı alan yer alır. Beş kemerli, heybetli Göksel Barış Kapısı’nın (1651) üzerindeki beyaz mermer korkuluklu pavyon, günümüzde Çinli liderlerin tören geçitlerini izledikleri yerdir. Bir avluya açılan Tuanmen Kapısı’nın doğusunda eski imparatorluk Atalar Tapınağı (günümüzde Sun Yat Sen Parkı ve Emekçilerin Kültür Sarayı) yer alır. Daha kuzeyde Yasak Kent’t girişi sağlayan Wumen (Öğlen Kapısı) bulunur. Yasak Kent’teki imparatorluk sarayının önemli yapılarından Tai-ho-tien (Üstün Uyum) 1669 ve Pao-ho-tien (Korunan Uyum) adlı dış taht salonları eski sanat eserleri yönünden çok zengindir.
İç avlunun doğu ve batısındaki yapılar Saray Müzesi’nin zengin koleksiyonlarını (resim, heykel, hat, tekstil sanatı vb) içerirler. Yasak Kent’in kuzeyinde 3 pavyonu ve çeşitli yapılarıyla İç Saray yer alır. Onun kuzeyindeki Tanrısal Cesaret Kapısı’nın gerisinde (Yasak Kent surunun dışında) yapay Kömür Tepesi yükselir. Tepenin üzerinde bir manzara pavyonu (18. yüzyıl) kuruludur. Merkez ekseninin kuzey ucunu Davul Kulesi (15-18. yüzyıl) ve Çan Kulesi (13-15. yüzyıl) oluşturur. Kuzeydoğuda Konfüçyüs Tapınağı, eski İmparatorluk Akademisi (18. yüzyıl), Lama Tapınağı (18. yüzyıl) ve Ulusal Galeri yer alır.
Pekin Ulusal Stadyumu
İmparatorluk Kenti’nin batısında yalnızca imparatora ait olan ve üç yapay gölü içeren Peiha Parkı bulunur. Parkta ayrıca Miaoyigssu Tapınağının “Beyaz Pagoda”sı (1657) yer alır. Kuzeybatıda pagodaları, pavyonları ve yapay Kunming Gölü’nü içeren parkıyla Yaz Sarayı bulunur.
