Çocukların El Becerileri Nasıl Geliştirilir? Uygun Oyuncaklar Nelerdir?

0
Advertisement

Çocukların el becerilerini geliştirmek için neler yapılabilir? El becerilerini geliştiren oyuncaklar nelerdir, hakkında bilgi.

Çocukların El Becerileri Nasıl Geliştirilir?

“Elleri becerikli” kimseler içimizde hep biraz kıskançlık uyandırır. Oysa bu, rastlantısal ya da doğuştan bir yetenek değildir. Yerinde oyunlar ve oyuncaklarla, çocuğunuza ellerini beceriyle ve çeviklikle kullanma güveni kazandırabilirsiniz.

Yeni doğmuş bebeğiniz kollarını hızlı hızlı, ama denetimsiz bir biçimde hareli ket ettirir. Elleri birbirine çarpar; parmakları oynar; kolları sallanır; buna karşılık, kasları üstünde pek az denetimi vardır. Ama günler geçtikçe, içgüdü ve deneyimin birleşmesiyle bu küçük “insan”, ellerindeki gücü keşfetmeye, kaslarını denetleme yeteneğini geliştirmeye başlar. “El becerisi” adı verilen parmaklarını ve bileklerini denetleme ve kullanma yeteneğine doğru sürekli yol alışını izlemek, coşku uyandırıcı bir görünümdür.

KERPETEN TUTUŞU

Dokuzuncu ya da onuncu aylarında bebeğiniz, küçük nesneleri, bütün eliyle çevresini kuşatmak yerine, “kerpeten tutuşu” adı verilen, iki parmakla tutuştan yararlanarak almayı öğrenecektir. Bir yaşına gelince, bir fincanı sapından tutmayı, hattâ içindekini içmeyi becerecek ve iki elinde bir şeyler tutarak, birbirine çarpabilecektir. Bebeğin, artık bütün ailede coşku uyandıracağı günler gelip çatmıştır: Ellerini alkışlar gibi birbirine çarpıp tempo tutabilir; bir elini sallayarak ya da başına vurarak, “başbaş”, “hoşça kal” yapabilir.

Bir yaşından başlayarak, becerileri daha hızlı gelişmeye koyulur. Birbirine geçmiş cisimleri çekip ayırmaya bayılır; sonra biraz da sinirlenerek, yeniden bir araya getirmeye çalışır. Küçük cisimleri büyüklerin içine itip sokmaya çalışmaktan hoşlanır; kutu ve çantalardaki eşyaları bulup çıkarmaya bayılır. Bunları yaparken, aynı zamanda da ellerini ve gözlerini kullanarak, birbirinden farklı biçimleri, büyüklükleri ve yapıları anlamaya başlamaktadır. Çevresindeki şeyleri keşfederken, parmak hareketleri üstünde daha iyi, daha ustalıklı bir denetim kazanmakta, ellerinin ve bileklerinin gücünü artırmaktadır. Bırakın yorulmak bilmeden keşfetsin, karıştırsın, bulup çıkarsın…
Yalnız, sivri ve tehlikeli nesnelerin ondan uzak olmasına dikkat edin.

Advertisement
cocuk lego

Kaynak: pixabay.com

Bir-iki yaşlarındaki çocuklar için yapı blokları kusursuz oyuncaklardır. Legolardan bir kule yaparsanız, eliyle vurup yıkmaya bayılacaktır. Ayrıca, yapı bloklarını kutudan çıkarmaktan, sonra yeniden kutuya doldurmaktan hoşlanacaktır, iki yaşına bastığı sırada, iki ya da üç yapı blokunu üstüste koyup dengelemeyi becerecektir. Blokları bir hizada nasıl sıralayacağını gösterirseniz, bunlardan bir garaj ya da ev yapılabildiğini anlayınca son derece heyecanlanacak, dikkatle -ve biraz da zorlanarak- küçük bir otomobili ya da bebeği bu yapının içine sokmayı becererek, sizi şaşırtacaktır.

Yaşamlarının ilk yıllarında toplar, gerektiğince oynamayı becerememelerine karşın, küçük çocuklar için büyüleyici oyuncaklardır. Bebeğiniz bir yaşına gelince, ellerinde büyük bir top tutmaktan ve farketmekten hoşlanacak, düşekalka yeniden almaya koşarken, kendini çok becerikli hissedecektir. Bu aşamada top denetimi oldukça beceriksiz olacak, ama bunun farkında olmayacaktır; zaten farkında olsa, kendine güveni sarsılırdı.

Birbirinin içine geçecek biçimde farklı büyüklüklerde yapılmış ya da bir kule haline getirilebilen legolar gibi geçmeli oyuncaklar, dikkatini bir şey üstünde toplama ve parmak hareketlerini daha iyi denetleme becerisini hızla geliştirecek oyuncaklardır. Başlangıçta, önce büyüklerden başlayarak, iki parçayı giriş birine uyduracak, daha sonra yavaş yavaş daha fazlasını yapmayı başaracaktır.

EĞLENDİRİCİ GEÇME OYUNCAKLAR

Öbür geçme oyuncaklar arasında, merkezdeki bir kutup üstünde birbirine uyan ahşap ya da plastik halkalar sayılabilir. Bunlar, sırasıyla düzenlendikleri zaman palyaço ya da polis gibi parlak renkli figürler oluşturacak biçimde tasarlanmışlardır. Yukarı doğru birbiri üstüne geçen halkalar, figürü tamamlamayı başardığında onu sevinçten çılgına çevireceklerdir. Bu dönemde artık, yapı bloklarıyla gerçek saraylar yapmaya başlayabilir.

Birbirinin içine giren farklı büyüklüklerde oyuncaklar geleneksel Rus bebeklerinden (“matriyoşka”) esinlenerek hazırlanmışlardır. Bunlar, iki yaşındaki çocuk için oynanması biraz güç şeyler olmakla birlikte, çocuğunuz, ona yardım ederseniz, büyük bebeğin içine giderek daha küçük bebeklerin girip sığmasına hayran kalacaktır. Aslında yeni yürümeye başlayan 18 aylık küçükler bile, içi içe giren şeylere büyük ilgi gösterirler. Kendilerine uygun deliklere iyice oturan küplerden, yuvarlaklardan, kilitlere uyan anahtarlardan çok hoşlanırlar. Yeni yürümeye başlamış çağdaki çocuklar da, dolapların kapaklarını açarak, içerde nelerin bulunduğuna bakmaya bayılırlar.

SEVİNDİRİLMESİ KOLAY

Çocuğunuzun el becerisini geliştirecek, yaş grubu düzeyine uygun pek çok oyuncak satılmakla birlikte, bu aşamada, küçük çocuğunuzun eline sıradan mutfak kap kaçağı, ayakkabı kutuları, el çantaları vermeniz bile onu çok sevindirecektir. Küçüğünüzün bileklerini kullanmayı öğrenebilmesi için ona vidalı kapaklar, kapı kolları, düğmeler üstünde açma-kapama alıştırmaları yapma fırsatını verin. Yalnız, bebeğiniz bileklerini gerektiğince kullanmayı iyice öğrenince, elinin erişebildiği her düğmeyi -çamaşır makinesinin tuşlarını, televizyon ve radyo düğmelerini, mutfak fırınının (!) düğmelerini- bastırıp, çevirerek oynayacaktır. Bu yüzden son derece dikkatli olmanız gerekir.

Advertisement

YAP-BOZ OYUNLARI VE RESİMLER

Birinci yaş gününden sonra, birbirine uyan parçaları bir araya getirilince asıl biçimi ortaya çıkan yap-boz oyunlarının basitleri, ilgisini çekebilir. Ayrıca, çocuğunuz yaklaşık 18 aylıktan başlayarak, sizi yazı yazarken ya da resim çizerken görünce büyük ilgi gösterecek ve hareketlerinizi taklit etmek isteyecektir. Önüne, parlak renkli kuruboya kalemleri, kâğıtlar koyup, onu kendi başına bırakmanızın vakti gelmiştir. Başlangıçta kalemini ileri geri hareket ettirerek yalnızca karalama hareketleri yapabilecektir. Ama kısa süre sonra, daha “düşünülmüş” çizgiler yapmaya başlayacak, ardından da kavisli, yuvarlak çizgiler çizmeyi öğrenecektir.

Bir-iki yaşındaki çocuğunuz, özellikle yiyecek, kum, su,- kil, oyun hamuru gibi düzgün bir yapıları olmayan şeylere, sırf keşfetmek ve eline verdiği duyumu, dokusunu hissetmekten hoşlandığı için dokunacaktır. Kaçınılmaz olarak, yemeğini kendi yerken, ortalığı batıracaktır. Ama, kendi kendine yemek yemek, önemli bir beceridir. Yiyecekleri ağzına götürmek için kaşığı değil ellerini kullanmayı tercih edebilir; ama birinci yaş gününden kısa süre sonra, bir kaşığı tutabilecek ve her zaman denk getiremese de. ağzına götürebilecek duruma gelir.

Yaz mevsimindeyseniz, deniz kıyısına, plaja götürerek ellerini daldırıp kumu avuçlamasını, parmaklarının arasından akıtmasını sağlayın. Bir tahta parçası ya da oyuncak kürekle yere işaretler yaptırtın; ıslak kuma şekiller vermeyi. oyuncak kovasını doldurup boşaltmayı, kuleler yapmayı öğretin. Deniz bulunmayan bir kentte yaşıyorsanız, ona bahçenizde, balkonunuzda, hattâ mutfağınızın bir köşesinde, temiz kumla dolu plastik bir leğen verin.

ŞEKİLLER YAPMAK

18. aydan başlayarak, hamurla, kille, mumlu kille ya da oyun hamuruyla yoğurarak şekiller yapması, parmaklarının gücünü ve el becerisini geliştirmesi açısından çok iyidir. Ayrıca biraz daha büyüyünce unlu hamur hazırlayıp, yuvarlatarak, ezdirerek, plastik bisküvi kalıplarıyla kestirerek bisküviler hazırlatın: Bunları bir tepsiye yerleştirerek fırında pişirmeniz, çocuğunuzu sevinçten çılgına çevirecektir. Başlangıçta, yumurta, sosis, solucan gibi basit şekiller yapacaktır; ama biraz yardımcı olarak, başka bazı şekiller, küçük hayvanlar, vb. yapmayı öğretebilirsiniz.

DENETİMİN ARTMASI

İki yaşından başlayarak, çocuğunuzun el becerileri çok daha büyük bir hızla gelişecek, artık kapı kollarını kurcalayacak, plastik bir kavanozun vidalı kapağını çevirerek açacak kadar güçlenmiş olacaktır. Ayrıca, parmaksız eldivenlerini ya da ayakkabılarını giyebilecek, ama parmaklı eldivenleri giymeyi, ayakkabı kopçalarını ve bağlarını bağlamayı henüz beceremeyecektir. Artık kâğıt üstüne, dikkatli, önceden düşünülmüş çizgiler çizebilecek, fırçayla suluboya resim yapabilecektir. El ve göz uyumu, basit bir yap-boz oyununun parçalarını bir araya getirmeye yetecek kadar gelişmiş olacaktır. Ayrıca, yapı oyuncaklarıyla kendi basit yapılarını da yapmaya başlayacaktır.

Üç yaşına gelince çocuğunuz, kâğıt üstüne ilk anlamlı şekillerini çizmeye başlayacaktır. İlerde kazanacağı yazma becerisinin en önemli bölümünü oluşturduğundan, kuruboya kalemleriyle bol bol oynaması önemlidir.

Parmaklarındaki kas denetimi de artık iyice gelişmiş olacaktır. Bebek evleri, hayvanlar çiftliği gibi minyatür oyuncaklarla oynamak, parmaklarını kararlı bir kesinlikle kullanmasına yardımcı olan kusursuz oyuncaklardır. Başlangıçta, küçük oyuncakları durmadan yıkılacaktır; ama içinizden gelen ona yardım etme isteklerinize direnin: Kendi çabalarıyla öğrenmesi önemlidir. Gerçekten de, çok geçmeden bunları yeniden dik durur duruma getirmeyi öğrenecektir. Yapı bloklarıyla oyun becerisi de iyice gelişecek artık sağlam duvarlar, köprüler, evler yapabilecektir.

TOP DENETİMİ

Gene üç yaşında, top oyunlarında da becerisi artmış olacak, gücünün artması topu daha iyi atmasını sağlayacaktır. Artık ona bir kaleye nasıl şut çekileceğini ya da topu büyük bir sepetin içine nasıl atabileceğini gösterebilirsiniz.

Üç yaşındaki çocuğunuz kızsa, kendi kendine soyunmayı, fermuar ya da blucin tokaları gibi basit tutturucuları açmayı becerebilecektir. Özellikle iliklerin esneyebildiği yünlü giysilerde, büyük düğmeleri ilikten geçirecektir (bu becerileri, erkek çocuklar biraz daha geç kazanırlar). Ama dört yaşını geçinceye kadar bağcıklar ve kopçalarla başa çıkması olanaksızdır. Bununla birlikte, ister kız olsun ister erkek, bu yaştaki çocukların çoğu cisimleri bir ipe dizmeyi becerebilir, bir ayakkabı bağcığını bir kartondaki deliklerden geçirmekten hoşlanırlar: Bu, bir süre sonra ayakkabılarının bağcıklarını bağlamakta başarı göstermelerini sağlayacak önemli bir alıştırmadır.

Çizme Becerisi

Bu arada çizme becerisi de büyük ölçüde gelişecek, artık, gerçek “resimler” çizmeye başlayacaktır. Ona boyama kitapları verin: Boyama, parmak ve bilek denetiminin gelişmesine yardımcı olur. Ayrıca, dört yaşına geldiğinde, adının harflerini kopya etmeye bile başlayabilir. Bunun yanı sıra, bu yaşlarda çocuğunuz, makas kullanmayı iyice becerir duruma gelmiş olur; ama ona, yalnızca ucu küt, keskin olmayan bir “çocuk” makası vermeniz gerekir: Büyüklerin makasını ustalıkla kullanamaz ve keskin, sivri kenarlarıyla kendini yaralayabilir. Gerçi makasla şekilleri kesip çıkarmayı gerektiği gibi düzgün başaramaz, ama bu kesme sürecinden ve bütün çabasını makas ile kâğıda yöneltmekten hoşlanacaktır. Kesmesi için eski yılbaşı ya da bayram tebrikleri, eski dergiler, kısa boylarda kesmesi ya da kareler oluşturması için renkli kâğıt şeritler verin.

Resimleri kopya etmek ya da çizilmiş resimlerin içini boyayarak doldurmak da, çocuğunuzun çizme ve yazma becerilerini geliştirir; ama okul öncesi yaştaki çocukların çoğunda, kopya kâğıdını ya da boyanacak resmi, hep bir büyüğün tutması gerekir. Bu arada çizme ve boyama becerilerinin, çocuktan çocuğa büyük ölçüde değiştiğini unutmayın. Çocuğunuz büyük bir resim yeteneği sergilemese de, el becerilerini geliştirmeye uğraştığı bütün bu süre boyunca, aynı zamanda da kendine güven kazanmaktadır.

Advertisement

Eşya Kullanımı

Bu arada, büyümekte olan çocuğunuz, ellerini gündelik eşya için kullanmada giderek ustalaşacaktır. Daha dört yaşına basmadan, içeceği suyu bardağa, çoğunlukla üstüne dökmeden kendi kendine doldurabilir. Onu mutfakta bazı temel gereçleri kullanmaya teşvik edin. Özellikle hamur yoğurmayı, açmayı ve hamurdan şekiller kesip çıkarmayı çok sevecektir.

Çocuğunuz beş yaşına girerken, kendi kendine soyunup giyinebildiğim, ayakkabılarını giyip çıkarabildiğini, ceketini giyebildiğini, kalem tutabildiğini, çok daha iyi resim yapabildiğini ve makas kullanabildiğini göreceksiniz. Bu işleri kendi kendine yapabilmesine onu teşvik ettiğiniz ve sabırlı davrandığınız, beceremediği ya da çok geç kaldığı durumlarda o-na yardım etmeye başladığınız için, kendinizle kıvanç duyabilirsiniz: On minik parmağı eğitilmemiş ya da alıştırma yapmamış olsaydı, öğretmenlerin bütün zamanlarını ona yardım etmekle geçiremeyecekleri okulda, kötü bir sarsıntı geçirirdi!

Her şeyden önce, çocuğunuzun ne kadar küçük olursa olsun, çevresindeki dünyayı denemekten, keşfetmekten keyif aldığını ve becerilerini geliştirmenin, ona yalnızca bir oyun gibi geldiğini unutmayın. Ona bu konuda bol bol fırsat, yer ve malzeme sağladığınız sürece, güvenli biçimde gelişecektir. Yalnız onu çok fazla zorlama tuzağına düşmemeye dikkat edin: Aldığı zevki -ve kendine güvenini-berbat edebilirsiniz.


Leave A Reply