Deterjanlarda kullanılan yüzey aktif maddeleri nelerdir, ne işe yarar? Yüzey aktif maddelerin özellikleri hakkında bilgi.
Deterjanlarda Kullanılan Yüzey Aktif Maddeler
Yüzey aktif maddeler, suyun yüzey gerilimini düşürerek temizlik için gereken ıslanmayı sağlar.
Yüzey aktif maddeler suda çözündüklerinde hidrofil uçlarının ortaya çıkarttığı iyonların niteliğine göre anyonik, katyonik, iyonik olmayan ve amfoterik olmak üzere dört ana gruba ayrılır.
Deterjanların sahip oldukları aktif molekülün iyonik yapısına göre sınıflandırılması aşağıda verilmiştir.
Anyonik aktif maddeler:
Suda çözündükleri hidrofil uçları anyon, yani (-) yüklü bir iyon oluşturan aktif maddelerdir. Deterjanlar genellikle anyon aktif maddeler içerir.
Not: Yüzey aktif maddelerin bir görevi de kiri yıkama suyu içinde askıda tutarak tekrar çökelmesini önlemektir. Bu kirler su ile birlikte ortamdan uzaklaştırılır.
Katyonik aktif maddeler:
Sudaki çözeltileri katyon, yani (+) yüklü bir iyon oluşturan aktif maddelerdir. Kir çıkarma özellikleri zayıf olduğundan temizlik ürünleri üretiminde kullanılmaz. Dezenfektanlar ve çamaşır yumuşatıcılarının üretiminde kullanılırlar.
İyonik olmayan aktif maddeler:
Suda çözündüklerinde herhangi bir iyon oluşturmazlar. Suyun sertliğinden etkilenmezler. Aynı zamanda iyi bir yıkama maddesidirler. Yağlı kirlerin çıkarılmasında oldukça etkilidirler. Düşük sıcaklıklarda bile iyi performans gösterirler.
Amfoterik aktif maddeler:
Yapılarında hem anyon aktif maddelerin temizleme, hem de katyon aktif maddelerin yumuşatma özelliğini taşırlar. Temizleme güçleri yüksektir. Daha çok kozmetik sanayiinde kullanılırlar.
Son yıllarda birçok ülke deterjan üretiminde biyolojik bozunması hızlı yüzey – aktif maddeler ve katkı maddeleri kullanmaktadırlar. Yüzey – aktif maddesi lineer alkil benzen (LAB) ve benzeri yapıda olan deterjanlar su ve toprakta daha hızlı biyolojik bozunmaya uğradığından deterjan üretiminde öncelikle tercih edilmektedir.
Deterjan yapımında kullanılan bazı yüzey özellikleri aşağıda verilmiştir.
LAS (Lineer alkil sülfonatlar)
Biyolojik olarak kolay bozunmakta, bol köpük vermektedir.
ABS (Alkil benzen süifonatlar)
Güç bozunmakta ve bol köpük vermektedir.
AS (Alkol sülfatlar)
Biyolojik olarak kolay ayrışmakta ve bol köpük vermekte, genellikle şampuan yapımında kullanılmaktadır.
STPP (Sodyum dipolifosfat)
Yüksek düzeyde fosfor içermekte ve fosfor kirliliği oluşturmaktadır.
DDB (Dodesil benzen)
Güç parçalanmakta ve kirlilik oluşturmaktadır.
LAB (Lineer alkil benzen)
Kolay parçalanmakta ve yaygın olarak kullanımına izin verilmektedir.
***Ülkemizde üretilen deterjanlara katılan dodesil benzen (DDB) yüzey – aktif maddesi kimyasal yapısında sağlam halkalı gruplar içerdiğinden su ve toprakta bakteri ve enzimlerin etkisiyle oldukça güç bozunmakta dolayısıyla doğada giderek birikmektedir.
***Yüzey – aktif maddesi lineer alkil benzen (LAB) ve benzeri yapıda olan deterjanlar su ve toprakta daha hızlı biyolojik bozunmaya uğradığından deterjan üretiminde öncelikle tercih edilmektedir.
