Diş Nedir? Ne İşe Yarar? Dişlerin Özellikleri, Yapısı, Çeşitleri, Görevleri

0
Advertisement

Diş nedir? Diş ne işe yarar, dişlerin özellikleri, yapısı ve görevleri nelerdir? İnsanda ve hayvanlarda kaç diş vardır, çeşitleri nelerdir?

dişler

Kaynak: pixabay.com

Diş Nedir? Ne İşe Yarar?

Diş; ağzın içinde çene kenarlarına dikili olup, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert ve beyazımsı organdır. Üç bölümden oluşur; diş tacı (koron), kök ve boyun. Biçim ve görevlerine göre de dört bölüme ayrılırlar; kesici dişler, köpekdişleri, küçük azılar, büyük azılar.

Dişin Yapısı

Dişin yapısı dıştan içe doğru şu biçimdedir; dıştan sert ve parlak, kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat ve kalsiyum fluorürden yapılmış bir madde olan mine ile kaplıdır. Bunun altında dişkemiği (fildişi) bölümü de kalsiyum ve fosfor bileşiklerinden oluşmuştur. Kökle taç arasında dişkemiği kabuğuyla minenin birleştiği bölüm boyun olarak adlandırılır. Bu bölüm dişetiyle çevrelenmiştir. Kök, bir, iki, üç ya da dört uzantılı olabilir. Üzerleri dişkemiği kabuğuya da semanla kaplıdır. Alt uçlarında kan damarlarının ve sinirlerin geçmesine yarayan bir ya da birkaç delik bulunur. Yetişkin insanda 8 çifti altta ve 8 çifti üst damakta simetrik olarak dizilmiştir.

Dişeti, dişleri çok iyi kavrayarak onları sağlam biçimde tutar. 32 dişin 8 tanesi keser diş, 4 tanesi köpek dişi, 8 tanesi küçük azı, 12 tanesi büyük azıdır. İnsanın yaşı ve gelişimi açısından iki türlü diş vardır; Sütdişleri ve süreklidişler, 8’i köpekdişi, 8’i küçük azı ve kalan 4’ü de kesicidiş olmak üzere 20 sütdişi vardır. Bebeklerde (6-8 aylık) ilk çıkan alt kesici dişlerdir. 7-9 ay arasında üst kesici dişler çıkar, 6 yaşına kadar sütdişleri tamamlanır. 7 yaşından sonra sütdişleri çıkış sırasına göre dökülmeye başlar ve sürekli dişler çıkar. 13 yaşına kadar sürekli dişlerin çıkması tamamlanır. Bu yaştan sonra çekilen dişlerin yerine yenisi çıkmaz. 16 yaşından sonra yirmi yaş dişleri de denilen akıldişleri çıkmaya başlar. Dayanıksız olan bu dişlerin çıkması 32 yaşına kadar sürebilir, kimi zaman hiç çıkmaz.

Görevleri

Dişler hayvanlarda sindirimin yanı sıra iyi bir saldırı organıdır. Köpekbalıklarında diş saldırı organıdır. Köpekbalıklarında dişe benzer plakoid pullar, aşağı omurgalıların ağzında ise çok sayıda (kimi zaman 1.000 kadar) dişçikler vardır. Domuzlarda ve fillerde iki diş dışarı çıkmış ve iyi birer saldırı aracı oluşturmuştur. Memelilerin dişleri yedikleri besinlere göre farklılaşır. Ot yiyen hayvanlarda ön dişler uzamış iyi birer koparma aracı olmuştur. Etobur hayvanlarda dişler sağlam ve çok keskindir. Kuşlar, bazı balıklar, kaplumbağalar ve kertenkelelerde diş yoktur. Evcil hayvanlardan atlarda ve tek tırnaklılarda 40, geviş getirenlerde 32, domuzlarda 44, köpeklerde 42 diş vardır. Hayvanların çoğu dişleriyle saldırır ve düşmanlarını ürkütürler. Yılanlar dişleri arasındaki olukla zehirlerini salar.

diş yapisi

Kaynak: commons.wikimedia.org

Dişlerin Bölümleri

Dişler üç bölümde incelenir: 1) Taç; 2) Kök; 3) Boyun: Dişetinin dışında görünen bölüme taç, dişetinin altında kalan bölüme kök denir. Dişle kök arasında kalan bölüm de boyun’dur.

Advertisement

Dişlerimiz üç tabakadan meydana gelmiştir: 1) Mine, 2) Fildişi, 3) Seman tabakaları. Ayrıca, en içte de, öz vardır.

  • Mine tabakası. — En üst tabakadır, insan vücudundaki maddelerin en serti dişteki bu mine tabakasıdır. Mine tabakası besinini altındaki fildişi tabakasından alır.
  • Fildişi tabakası. — İkinci tabakadır. Bütün dişlerin en büyük kısmını bu tabaka kaplar. Kalsiyumla fosfordan meydana gelmiştir. Çok duyarlıdır. Fildişi tabakası lenf kanalcıklarıyla beslenir. Bu kanalcıklar, dişin öz’ünden kenarlara doğru uzanırlar. Fildişi tabakasını taç bölümünde mine, kök bölümünde de seman kaplar.
  • Seman Tabakası. — En alt tabakadır. Değişik bir kemik çeşididir. Dişlerin kök kısmını dıştan çevirir, dişin çene kemiğine tutunmasını sağlar.
  • Öz. — Dişlerin ortasında bir boşluk vardır. Bu boşluk, sinirlerle, kan damarlarıyla, akkan (lenf) damarlarıyla doludur. Katılgan dokudan yapılmıştır. Özden kök uçlarına doğru ince bir kanal uzanır; sinirlerle damarlar dişe buradan girerler.


Yorum yapılmamış

Leave A Reply