Sığır çiçeği hastalığından yararlanarak çiçek hastalığını bulan Edward Jenner’in hayat hikayesi, çiçek aşısının bulunuş öyküsü.
Edward Jenner ve Çiçek Aşısı
Çiçek hastalığı, milyonlarca insanı öldüren korkunç bir hastalıktı. Tüm dünyada milyonlarca insanı hasta etti ve ölümüne sebep oldu. 18. yüzyılda ‘çiçek hastalığı’ İngiltere’de yaygındı – tüm ölümlerin yaklaşık % 20’sine çiçek hastalığı neden oldu.
Edward Jenner, 18. yüzyılın sonlarında Gloucestershire’daki çiftçilerle çalışan bir ülke doktoruydu. İnekleri sağan kızların sıklıkla sığır çiçeği hastalığına yakaladığını fark etti, bu da onların ellerinde çiçek hastalığı benzeri lekelerin oluşmasına sebep oluyordu. Ayrıca sütçülerin nadiren çiçek hastalığı yakaladığını fark etti.
18. yüzyılda hiç kimse bulaşıcı hastalıkların nasıl yayıldığını veya bağışıklık sisteminin nasıl çalıştığını bilmiyordu. Ancak Jenner, sığır çiçeği hastalarının, çiçek hastalığına karşı korunup korunmadığını merak etmeye başladı.
Sonunda 1794’te Jenner fikrini denemeye karar verdi. Bir sütçü kızının sığır çiçeği lekelerinden irin aldı ve onu James Phipps adlı sağlıklı bir çocuğun cildine kazıdı. Çocukta daha sonra sığır çiçeği hastalığı gelişti.
İki ay sonra Jenner, bir çiçek hastasından irin alarak James’in koluna kazıdı. Küçük çocuk ölümcül enfeksiyonun hiçbir belirtisini göstermedi. Jenner’ın fikri oldukça fazla muhalefetle karşılaştı, ancak teknik o kadar başarılıydı ki, birini benzer ama hafif bir hastalığa maruz bırakarak o kişiyi ciddi bir hastalığa karşı korumak yaygın olarak kabul edildi. Bu tekniğe, Jenner’ın sığır çiçeği üzerindeki çalışmasıyla bağlantı kurmak için aşı denildi (Latince inek kelimesi aşıdır!).
1960’larda bile milyonlarca insana hala dünya çapında çiçek hastalığı bulaşmış ve yılda yaklaşık 2 milyon insan ölmüştü. Ancak büyük bir uluslararası aşı programı, 1980’de DSÖ’nin çiçek hastalığının dünyadan resmen atıldığını beyan ettiği anlamına geliyordu. Virüs şimdi dünyadaki az sayıda laboratuvarda saklanıyor ve çocuklar artık mevcut olmayan bir hastalığa karşı aşılanmıyor.
İlginçtir ki, Jenner’ın çalışmalarına bugün izin verilmezdi – sağlıklı bir çocuğu bir deneyde bu şekilde kullanmak tamamen etik dışı olurdu!
Edward Jenner Biyografi
Ünlü bir İngiliz hekimidir. 1789 yılında İngiltere Berkeley’de doğmuş yine aynı yerde 1823 yılında hayata veda etmiştir. 1773’te Berkeley’de hekimliğe başladı. 1792′ de St.Andrew Üniversitesi tarafından kendisine tıp doktoru unvanı verildi. 1802 ve 1807’de aşı çalışmaları için devletten parasal bağışlar aldı.
1813’te Oxford Üniversitesi onursal tıp doktoru unvanıyla onurlandırıldı. Çiçek aşısının bulucusu ve bağışıklık bilimi (immünoloji), virüs bilim (viroloji) dallarının kurucu öncülerindendir. Çiçekli inekten aldığı numunelerle yaptığı aşının bağışıklık sağladığını gözlemledi. 1780’de yalnız bir tür çiçekli inek keseciklerinden yapılan aşının tam bağışıklık oluşturduğunu buldu. İlk kez 1796’da 8 yaşında bir çocuğa uyguladığı inekçiçeği aşısından tam sonuç elde ederek 1798′ de buluşunu “virüs” terimiyle tanımladı.
1803-1808 arasında genişletilen aşı mücadelesi, devlet desteğiyle kurulan Kraliyet Jenner Derneği aracılığıyla ulusal alanda yaygınlaştırıldı.
Başlıca eserleri:
An Inquiry into the Causes and Effekts of the Variolae Vaccinae (Çiçek Aşısının Nedenleri ve Etkilerinin Araştırılması) 1790, Onx the Influence of Artificial Eruptions in Certain Diseases (Belirli Hastalıklarda Yalancı Döküntülerin etkisi) 1822.
