Eyyubiler (Eyyuplular) hanedanlığı ve devleti hakkında bilgiler. EYyübiler hanedanlığı ne zaman kuruldu nerelerde ve hangi tarihlerde hüküm sürdü?
Eyyubiler (Eyyuplular) Hanedanlığı
En büyük ve ünlü İslam hanedanlarından biridir. Bu hanedanın aslı Kürt’tü, önce Türkleştiler, sonra Araplaştılar.
İlk devirlerde Salahattin Eyyubi, babası, amcası, kardeşleriyle Türk Zengi devletinin komutanlarıydılar. Türk kültürü ile yetişmişlerdi. Sonradan devletin Mısır’a geçmesiyle tam bir Araplaşma oldu. İmparatorluğun merkezi Kahire idi. Bu imparatorluk Mısır’da 1171’den 1250’ye hatta ismen 1254’e kadar 79 yıl sürmüştür. Diğer Eyyuplu devletleri aynı hanedanın çeşitli kolları tarafından kurulmuş siyasi teşekküllerdi. Az çok Kahire’deki “büyük-sultan” a bağlıydılar. Asıl imparatorluktan başka 10 Eyyuplu krallığı şunlardır:
1— Şam Eyyübiler’ı (1193-1260)
2— Halep Eyyübiler’ı (1193-1260)
3— Baalbek Eyyübiler’ı (1178-1245)
4- Kerek Eyyübiler’ı (1 188-1292)
5— Mayyafarikin Eyyübiler’ı (1200-1259)
6— Hısn-Keyfa Eyyübiler’ı (1232-1524)
7- Yemen Eyyübiler’ı (1173-1229)
8— Basra Eyyübiler’ı (1200-12?0)
9— Hama Eyyübiler’ı (1178-1298 + 1310-1341)
10— Humus Eyyübiler’ı (1178-1262)
Bunların çoğu 1250’den sonra Mısır’da Eyyübiler’ın yerine geçen Türk Memlüklerine bağlandılar. Az sonra da doğrudan doğruya Memlûkler’e katıldılar. Halep bir ara 1260’ta geçici olarak İlhanlılar tarafından alınmıştır. Mayyafarikin de 1230’dan 1244’e kadar Moğollar’da kaldı. Yemen şubesi önce Resuliler’e geçti sonra Memlûkler’e bağlandı. 292 yıl süren Hısn-Keyfa (Hasankeyf) kolu ise 1260’ta Moğollar’a, 1461’de Akkoyunlular’a bir ara Selçuklular’a, Memlûkler’e bağlı halde yaşadı. Kanuni’nin ilk yıllarında Osmanlıya katılıp iç bağımsızlığı son buldu.
Böylece Eyyubi İmparatorluğu’nun Mısır, Yemen, Hicaz, Suriye, Filistin, Lübnan, Basra, Mezopotamya, Bingazi, Kuzey Sudan, Diyar-ı Bekr gibi geniş ülkelere hakim olduğu anlaşılır.
Eyyubiler
Devletin kurucusu olan Salahattin’in babası Necmettin Eyyup, 1139-1149 arasında Baalbek valisiyken 1154’te Zengiler’in Şam valisi oldu. 1173’te öldü. Kardeşi Esedüd-din Şirkûh da 1154-1169 arasında Zengiler’in Humus valisiyken 1169’da Mısır Fatımi halifesinin veziri oldu ve birkaç ay sonra öldü. Bunun çocukları Eyyübiler’ın Humus kolunu kurdular.
Salahattin Yusuf, Eyyup’un büyük oğludur. Amcasının yanında Mısır’a gitti, o ölünce Zengi hükümdarı Nurettin tarafından Fatımiler’in vezirliğine getirildi.
Mısır’da Abbasi halifesi adına hutbe okutan Salahattin Sünni İslam alemini ikiye bölen Mısır’daki Şii mezhebini ortadan kaldırıp iki yüzyıla yaklaşan duruma son vermiştir. Bu durum, Salahattin’le onun hükümdarı olan Sultan Nurettin’e bütün İslam dünyasının minnetini kazandırdı.
Sultan Nurettin’in ölümü üzerine Salahattin kendini Mısır’da imparator ilan etti. Haçlı seferleri’nin büyük hükümdarı, bütün dünya tarihinin en ünlü en seçkin kişilerindendir.
İki buçuk yıl vezir olarak Kahire’de kalan Salahattin, 21,5 yıl da imparator olarak Mısır’a, Suriye’ye ve civar ülkelere hakim olmuş fakat büyük devletini ölümünden önce kardeşleriyle oğulları arasında bölmüştür. “Büyük Sultan” ve diğer Eyyubi kollarının egemeni olarak yerine geçen oğlu ve torunu makamlarında ancak 8 yıla yakın kalabildiler, yerlerine Salahattin’in kardeşi I.Adil geçti. Ağabeysi Haçlılar ile uğraşırken 12 yıl Mısır’da genel vali olarak kalan ve Şam Meliki bulunan bu imparator 22 yıl parlak bir şekilde tahtta kalmış, 73 yaşında ölmüştür.
Yerine oğlu Sultan Kamil geçti ki 30 yıllık saltanatı Eyyubi devletinin yükselme çağıdır. Bu büyük hükümdarın yerine oğlu II. Adil bunun kardeşi Salih ve onun oğlu Turanşah geçtiler. 1250’de Türk Memlûkleri, Mısır’ı ele geçirdiler. Önce 6 yaşındaki Sultan Eşrefi imparator ilan etmişlerse de 4 yıl sonra bu kukla hükümdardan da vazgeçip saltanat hakkını da kendileri kullandılar. İmparatorluk kolundan başka kollar, Memlukler’e bağlı olarak bir müddet daha yaşamakta devam etmiştir.
Eyyübiler’ın büyük sultanları ve saltanat tarihleri şöyledir:
1— Salahattin (1171-1193)
2— Aziz (1193-1198)
3- Mansur ( 1 198-1200)
4— I. Adil ( 1200-1218)
5- Kamil ( 1218-1238)
6— II. Adil (1238-1240)
7— Salih (1240-1249)
8— Turanşah (1249-1250)
9— Eşref (1250-1254)
