Ebu’l Kasım Firdevsi kimdir? Firdevsi hayatı, biyografisi, eserleri, şiirleri ve Şehnama hakkında bilgi.
Firdevsi; İranlı şairdir (Tus 940 – ay. y. 1020).
Büyük eserinin yarattığı yankı ve ilgiyle; yaşamı, ailesi ve serüvenleri konusunda sayısız söylentinin doğmuş olması, kişiliği çevresinde karışık bir örgü oluşturur. Şiirlerinden çıkan bilgiler ise, Samanoğullarından Nuh bin Mansur ile Gazne Hükümdarı Mahmut’un çağdaşı olduğu, saraylarında ilgi bulduğu, çocukluğundaki yoksunlukları, eserinin gereğince değerlendirilip karşılanmamasından ötürü, yaşlılığında da çektiğidir. Yusuf ü Züleyha mesnevisini Büveyhoğullarından Bahaüddevle’nin sarayında yazıp (996) Bağdat’ta İsmail el-Muvaffak’a sunduğu, 999’da İsfahan sarayında kaldığı da yazılı birer gerçektir. Dünyaca ünlü adını büyüten eser, 1010’da Gazneli Mahmut‘a sunduğu, kimi kaynakların 60 bin koşa (beyit), kimilerinin 100 bini aşkın dize (mısra) boyunda olduğunu belirledikleri Şehname (Şah Kitabı) adlı destanıdır. Müslüman olmasına karşın İran tarihinin İslâmlık öncesi tarih ve kahramanlarına dönük dikkatiyle Firdevsi, hem Farsçanın, hem İran’ın büyüklüğüne önem veren ulusçu bir tutumda görülür. Eski tarihlerden, halk inanışlarıyla söylencelerinden, Zerdüşt dininin kutsal kitabı Avesta’dan, Kuran’ dan, anonim şiir ürünlerinden derlediği bütün araç gereci toplum tarihinin savunusu olarak kullandığı bellidir. Aruzun feûlün, feûl kalıbıyla (II.II.II.I) yazılmış olan bu üstün şiir (mesnevi), bütün İran şairleriyle Türk Divan Sanatçıları tarafından örnek kaynak sayılıp izinde gidildi.
Şehname, aruz ölçüsünün Feûlün Feûlün Feûlün Feûl (.II.II.II.I) kalıbıyla yazılmış mesnevi (uyaklanışı AA BB CC DD EE…). Başlangıçtan kendi çağına kadarki İran tarihini; masallar, efsaneler, menkıbeler, atasözleri, deyimler, tekerlemeler gibi ulusal birikime girmiş bütün öğelerden yararlanarak şiirleştiren sanatçı, doğu edebiyatında destan (epope) türünün seçkin örneğini vermiş sayılır ve içinde geçen bütün özel adlar kusursuz mükemmelliğin bir örneği sayılarak mazmunlaştırılır. Dört bölüme ayrılmış olan eser, mitoslar ve söylenceler çağının değişik kahramanlarının serüvenlerini konu edinir, tarihsel gerçeğe doğru yaklaşır (Gazneli Mahmut). Zaloğlu Rüstem, Feridun, Gave (demirci),. Dârâ, Husrev gibi ülküsel nitelikteki yiğitlerin bağımsızlık ve hak kavgaları eski İran dilinin bütün zenginliğine kavuşmuş olan şairin dizelerinde dile getirilir. Uzunluğu üzerinde birleşilmemiş olan eser (60-100 binden çok dize), Müslüman Arap egemenliğine karşı bir baş kaldın niteliği de taşır (metinde en çok üç yüz kadar dinsel kökenli Arapça sözcük geçtiği söylenir; Türkçe sözcüklerin sayısı daha fazla kabul edilir.) Türkçe’ye çevrildi (1967).
