Francis Hutcheson kimdir? Francis Hutcheson hayatı, biyografisi, felsefesi, düşünceleri, eserleri hakkında bilgi.
Francis Hutcheson; (d. 8 Ağustos 1694, Drumalig, Down ili, İrlanda – ö. 1746, Glasgow, İskoçya), insanın doğru eylemi seçebilmesini ahlak duygusuna bağlayan düşünür.
Bir Presbiteryen rahibin oğluydu. Glasgow Üniversitesi’nde felsefe, klasik diller ve ilahiyat okudu (1710-16). 1719’da Dublin’de özel bir akademi kurdu. 1729’da ahlak felsefesi profesörü olarak Glasgow’a döndü ve ölünceye değin bu görevde kaldı.
Hutcheson 1719’da Ulster’daki İrlandalı Presbiteryenlerce vaizliğe kabul edilmişti. 1738’de Glasgow Presbiteryen yönetimi ise insanların Tanrı’yı bilmeden iyiyle kötüyü ayırt edebileceği yolundaki inancına karşı çıktı. Gene de Hutcheson’ın sevilen bir vaiz olarak konumu hiç sarsılmadı. Ünlü İskoç filozofu David Hume, A Treatise of Human Nature (İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme) adlı kitabındaki, “Of Human Morals” (İnsan Ahlakı Üzerine) başlıklı bölümün taslağı hakkında onun görüşüne başvurdu.
Hutcheson ahlak kuramını. Inquiry into the Original of Our Ideas of Beauty and Virtue (1725; Güzellik ve Erdeme ilişkin Düşüncelerimizin Kökeni Üzerine Bir İnceleme), An Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections, with Illustrations upon the Moral Sense (1728; Ahlak Duygusu ile İlgili Örneklerle Tutku ve Sevgi Duygularının Doğası ve İşleyişi Üzerine Bir Deneme) ve ölümünden sonra yayımlanan System of Moral Philosophy (1755, 2 cilt; Ahlak Felsefesi Sistemi) başlıklı kitaplarında ortaya koydu. İnsanın içten ve dıştan gelen, dolayımlı ve dolayımsız çok çeşitli duyguları olduğunu ileri sürdü. Bunlardan en önemlisi saydığı ahlak duygusunun insanda içkin olduğuna inanıyor, böylece eylem ve duyguların erdemliliği ya da kötülüğü konusunda hemen bir yargıya varılabileceğini düşünüyordu.
Ahlak duygusu ile ahlaki yargıyı birbirine karıştırmakla suçlandıysa da, Hutcheson, ahlak duygusu ile ahlak ölçütü arasında ayrım yapıyordu. Ahlak ölçütü, bir eylemin genel olarak insanlığın yararına olup olmadığıydı. Böylece İngiliz düşünür Jeremy Bentham’ın yararcılığına öncülük etmiş, hatta “en çok sayıda kişiye, en yüksek düzeyde mutluluk” sözünü kullanmıştı.
Hutcheson bir mantıkçı ve bilgi kuramcısı olarak da etkili oldu. Felsefenin tartışmalı sorunlarının çözümünü bilinç ve içgüdülerde aramış, bu yönüyle İskoç düşünür Thomas Reid’in “sağduyu felsefesi”ne yakınlaşmıştı.
