Gotik mimari nedir? Gotik mimari sanatının özellikleri, tarihçesi, başlıca örnekleri ile ilgili bilgi. Gotik mimariye sahip olduğunu yapının nasıl anlarız?
Gotik Mimarinin Özellikleri ve Örnekleri
Gotik mimarlığın kemer kubbe, sütunların en üstteki kasnaklarının köşeli kemerlerle bağlanması, sütun boylarının kısaltılması, yapının içinde ve dışında yukarı doğru çıkan çizgilerin birbirine koşut çoğaltılması, bunu sağlamak için de dış sütunların duvara bitiştirilmesi, çatının üzerine kadar yükselen yivli oklar, vitraylar ve gül pencerelerle yapının içinin daha aydınlatılması, ölçü açısından yapının geniş ve yüksek tutulması gibi özgün ilkeleri vardır. Gotik mimarlığı, Roman ya da Rönesans mimarlıklarından ayıran başlıca özellik kitlelerin ve mekanların dağılımıdır. Gotik mimarlığın ilk örnekleri Fransa’da İle-de-France’ta 1125 dolayına tarihlenen Saint-Denis ve Sens manastır kiliseleridir. Bu mimarlığın ana ilkesini sivri kemer çaprazı üzerindeki tonos ve payanda kemer oluşturur.
Gotik Mimari örneği : Fransa Saint Michel Manastırı / Normandiya
Gotik mimarlığında iki tür payanda kullanıldı. Paris Sainte-Chapelle’de olduğu gibi kilisede yan geçitler yoksa, yukarı doğru incelen payandalar duvara bitiştirildi; yan geçitli kiliselerde ise payanda kemerler yöntemine başvuruldu. Gotik mimarlığın klasik örnekleri arasında sayılan ve yapımına 12. yüzyılda başlanıp ve 13. yüzyılda bitirilen Paris Notre-Dame Kilisesi‘nde yatay ve dikey bölümler tam dengelenmiş, yapı payanda kemerlerle pekiştirilmiştir. 13. yüzyıl başında üst katlar, yerlerini zemin katın uzantısına ve yüksek pencerelere bıraktı. Böylece Amiens, Beauvais ve Metz katedrallerinde olduğu gibi yapıya giren ışık orta nefi aydınlattı. Fransa’da 13. yüzyılda ışınsal (rayonnant) 14. yüzyılda yalımsal (flamboyant) üsluplar ortaya çıktı. Bu dönemdeki yapılar genellikle iki katlıdır: Alt katın sütun dizileri ve aydınlık sağlayan çok geniş pencerelere ağırlık verildi, bezemeler çok bol tutuldu.
Bu dönemin en iyi örnekleri Strasbourg Katedrali, Vendome’da Trinite, Troyes’da Saint-Martin kiliseleridir.
Fransa’da çıkan ve gelişen bu sanatı en iyi yansıtan örneklerden biri de Fransız krallarının taç giydikleri Reims Katedrali‘dir (başlangıcı 1211). Fransa dışına yayıldıktan sonra gotik sanatı uygulayan tek ülke İngiltere oldu. Canterbury Katedrali ile İngiltere’de 1174 dolayında başlayan gotik yapılar arasında en ünlüleri Salisbury, Lincoln katedralleri ve Westminister Abbey‘dir. Fransız kiliselerindeki dikey çizgilerin yerine İngiltere’de yatay çizgiler yeğlenmiştir (Exeter, Glouchester, VII. Henry kiliseleri).
İlk örneklerini Fransa’da alan Alman gotik mimarlığı zamanla yerel öğelerle karışmış olup en önemli örneklerden biri 13. yüzyıl ortasına tarihlenen Köln Katedrali‘dir. Ulm Katedrali ile Marburg St. Elizabeth Kilisesi de özgün örnekler arasındadır.
İspanyol gotiğinde Leon Katedrali, Chartres Katedrali’nin ufak çapta bir örneğidir. Burgos’daki kiliseler ise Burges Katedrali’ni andırır.
