Hans Lippershey kimdir ve ne yapmıştır? Teleskopu ilk icat eden kişi olarak bilinen Hans Lippershey’un hayatı ve çalışmaları.
Hans Lipperhey (1570 – 29 Eylül 1619)
Hans Lippershey (Jan Lippersheim veya Hans Lippersheim olarak da bilinir) 16. yüzyılın Hollandalı bir mucidiydi ve en yaygın olarak dünyanın ilk teleskopunu icat eden kişi olarak bilinir. 1570 yılında Batı Almanya’nın Wesel kentinde doğan Lippershey, 1594 yılında Hollanda’nın Zeeland eyaletinin zengin Middleburg kentine taşındı. Bu aynı zamanda evlendiği yıldı. Mesleği gözlükçülüktü ve Zeeland’da kendi dükkanını kurdu. 1602’de Zeeland vatandaşı oldu. Lippershey, sanatında ustalaştı.
Teleskop Fikri
Teleskobun icadı fikrinin nasıl oluştuğu net olarak bilinmemektedir. İtalyanlar tarafından 1590’larda bu gelişime katkıda bulunan yeni cam yapım teknikleri tanıtıldı. Olayların bir versiyonuna göre, Lippershey mağazasında optik lenslerle oynayan iki çocuğu gözlemledi ve çocuklar oyunları sırasında, uzaktaki bir nesnenin (rüzgar gülü gibi) birinin üstüne yerleştirilen iki mercekten bakıldığında çok daha yakın göründüğünü söylediler. Bu, Lippershey’i kendi başına deney yapmaya yöneltti. Hikayenin diğer versiyonları, Lippershey’nin fikri asistanından veya üçüncü bir şahıstan çalmasıdır. Olayların hangi versiyonunun gerçek olduğu bilinmemektedir.
Yine de, Hans Lippershey, 2 Ekim 1608’de Hollanda Devletlerine 30 yıllık bir patent başvurusunda bulundu. İcadını (“bakıcı” olarak adlandırdı), uzaktaki nesneleri sanki bize yakınlarmış gibi görmek için yararlı olarak nitelendirdi. Lippershey, patente alternatif olarak yıllık emekli maaşı talep etti ve karşılığında buluşunu yabancı krallara satmamayı teklif etti. Hollanda hükümeti, kopyalanmasının kolay olacağı ve bu nedenle sır olarak saklanamayacağı gerekçesiyle Lippershey’in patentini reddetti. Bununla birlikte, onu birkaç dürbünlü teleskop üretmesi için görevlendirdiler ve bu hizmet için onu 900 florin ücret ile cömertçe ödüllendirdiler. Lippershey tarafından geliştirilen teleskop, nesneleri üç kat büyütebiliyordu ve o zamanlar “Hollanda perspektif camı” olarak anılıyordu. Teleskop terimi daha sonra Yunan kimyager Giovanni Demisiani tarafından icat edildi.
Patent Başvuruları
Hemen hemen aynı zamanda, başka bir mucit, aynı buluş için patent talebinde bulunmuştur. Hollanda’nın kuzeyindeki Alkmaar şehrinden Jacob Metius da aynı şekilde teleskop için patent başvurusunda bulunmuştu. Her iki patent başvurusu da reddedildi. Sacharias Janssen adlı bir başka gözlük yapımcısı da teleskopun mucidi olduğunu iddia etti, ancak iddiası birkaç on yıl sonra geldi. Gerçekte ilk mucidin kim olduğu bilinmemektedir, ancak Lippershey’in patent başvurusu, böyle bir enstrümanın icadının ilk belgelenmiş kaydıdır. Ekim 1608’de yayınlanan ve Avrupa çapında dağıtılan bir diplomatik raporda bahsedildi. İçerdiği fikirler, diğer bilim adamlarının, özellikle de İtalyan bilim adamı Paolo Sarpi, İngiliz bilim adamı Thomas Harriot ve teleskopu geliştirmek ve yaygınlaştırmakla tanınan İtalyan gökbilimci Galileo Galilei tarafından daha fazla deney yapılmasına yol açtı.
Hans Lippershey, 1619’da Hollanda’nın Middleburg kentinde 50 yaşında öldü. Ayın bir krateri “Lippershey” ve küçük bir gezegen “31338 Lipperhey” onun adını aldı.
