Hazarlar Kimlerdir? Hazarlar Devletinin kuruluşu, özellikleri ve tarihi ile ilgili biglilerin kısaca özet halinde verilmesi.
Hazarlar Devleti
Hazarlar; 7-10. yüzyıllar arasında Kafkaslar ve Karadeniz’in kuzey düzlüklerinde İdil’den Özü’ye kadar uzanan alanda devlet kuran Türk boyudur. Orta Asya’dan geldikleri bilinir. Başlangıçta Hunlara bağlıyken Atilla’nın ölümünden sonra İdil boyuna indiler ve Göktürkler’den sonra bu bölgeye egemen oldular.
Göktürklerin Çin egemenliğine girmesi üzerine çeşitli Türk boyları gibi Hazar Türkleri de hakanlıklarını kurdular. İslâm Orduları’nın 634-637 arasındaki akınları üzerine Bizans İmparatorluğu ile Hazar Hakanlığı, aralarındaki ilişkileri geliştirmek zorunda kaldılar. Bu amaçla II. İustinianos (685-695 ve 705-711) ile V. Konstantinos (741-775), Hazar hakanının kızlarıyla evlendiler. 7. yüzyılda Dnyepr’e kadar uzanan düzlükler, Hazarların eline geçti. Arap Komutanı Mesleme bin Abdülmelik, 707-710, 711 tarihlerinde Hazarların egemenliğindeki topraklara akınlar yaptı ve Derbend’i aldı.
737’de Hazar hakanı İslâmlığı kabul etti. Hazarların bazı bölgeleri yeniden ele geçirmeleri, 8.-9. yüzyıllarda Hazar Hakanlığı’nın komşu devletlerle boy ölçüşecek ölçüde güç kazandığını gösterir. Kuzey Kafkasya’da Şerir ülkesi, Avarlar, Alanlar, On-Oğuzlar, Kafkasların dağlı kavimleri, Kırım’da Gotlar, İdil Bulgarları ve daha birçok kavimler Hazarların egemenliğini tanıdılar. 10. yüzyılın ikinci yarısından sonra Hazarlar, din ve dil birliğine ulaşamamanın getirdiği toplumsal kaynaşma, Hazar Türklerinin dağılmasına yol açtı.
Kağan ve ailesinin Musevi olmasının da devletin parçalanmasında etken olduğu söylenebilir. Çünkü din ayrılığı yüzünden kağan ve beylerle çoğunluğu Müslüman ve Şamanist olan halk arasında bağlılık duyguları zayıfladı. Doğudan gelen Peçenek saldırısı da devletin sarsılmasında etkili oldu. Sonunda Kiev Rus Prensi Svyatoslav başkenti ele geçirdi (965) ve öteki kentleri yakıp yıktı. Bu tarihten sonra Hazarlar çeşitli yerlere dağıldılar. 851-863 arasında Slavların etkisiyle Hazarların büyük bir bölümü Hristiyanlığı kabul etti.
Genellikle Bizans sınırlarında ve Kırım’daki Hazarlar Hristiyanlığı seçerken, Dağıstan ile Aşağı İdil’deki halk da Müslüman oluyordu. Hazar Denizi‘nin adı, onlardan günümüze kalmış bir anıdır.
