Hücrede sitoplazma nedir, nerede bulunur? Sitoplazmada bulunan organeller, sitoplazmanın yapısı ve görevleri nelerdir, hakkında kısaca bilgi.
Sitoplazmanın görevi kısaca
Sitoplazma; hücre zarı ile çekirdek zarı arasında bulunan, hücre iskeleti, organeller ve sitozol adı verilen sıvıdan oluşan hücre bölümüdür. Sitoplazmadaki canlı yapıyı organeller, cansız yapıyı ise, organik ve inorganik bileşikler oluşturur. Cansız yapı; katı sıvı arası, yarı akışkan bir özellik gösterir.
Sitozolün büyük kısmını (%90) su oluşturur. Bu oran, bazı canlılarda % 98’e kadar yükselebileceği gibi, sporlarda ve tohumlarda % 5 -15’e kadar düşebilir.
Sitozoldeki organik ve inorganik (kuru madde) maddelerin oranı %10 -40 arasında değişir. Kuru maddelerin genelde % 90’ını organik, %10’unu da inorganik maddeler oluşturur.
Sitozolde en çok bulunan kuru madde, protein molekülleridir. Bitki hücrelerinde ise, karbonhidratlar daha çok bulunur. Ayrıca sitozolde; yağ, vitamin, hormon, organik ve inorganik asitler görülür.
Sitozolde bulunan önemli inorganik maddeler; Na, Ca, K, P, Mg ve Fe’dir. Bu elementlerin hücredeki fonksiyonlarını şöyle özetleyebiliriz:
- *** Bazı moleküllerin yapısına girerler. Örneğin Mg klorofilin, Fe hemoglobinin yapısına katılır.
- *** Ozmotik basıncın oluşmasını, yani hücrede belli bir yoğunluk oluşturarak, suyun hücreye girmesinde etkilidirler.
- *** Düzenleyici olarak görev yaparlar.
Sitoplazma, yarı akışkan bir maddedir. Hücrenin yoğunluğu yaklaşık 1.25 g/cm3 olup, suya konduğunda dibe çöker. Sitoplazma durgun bir yapı göstermeyip, canlı hücrelerde hareket halinde bulunur.
Sitoplazma hareketleri, dış ortam koşullarından etkilenir. Özellikle oksijen, ışık, sıcaklık ve bazı kimyasal maddeler bu tip hareketlerin hızında önemli rol oynar.
Sitoplazmada rotasyon ve sirkülasyon hareketleri görülür. Rotasyan (solda), kofulla hücre çeperi arasında bulunan sitoplazma kitlesi hücre çeperine paralel olarak hareket eder.
Sirkülasyon, kofulların çevresinde bulunan sitoplazma kitlesinin, hücre çeperine ve değişik yönlere olan hareketlere denir.
Sitoplazmada bulunan organeller şunlardır:
Mitokondri, Ribozom, Endoplazmik Retikulum, Lizozom, Golgi Aygıtı, Sentrozom, Koful, Plastitler.
