Hünkar İskelesi Antlaşması kimler arasında imzalandı ve ne gibi sonuçları olmuştur, maddeleri ve önemi hakkında bilgi.
Hünkar İskelesi Antlaşması
Hünkar İskelesi Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında, İstanbul’da imzalanan savunma antlaşmasıdır (8 Temmuz 1833). Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti ilk kez bir başka devletin korumasını kabullenmiştir.
Mısır’da ayaklanan Kavalalı Mehmed Ali Paşa’ya karşı Avusturya, İngiltere ve Fransa’dan yardım isteğinde bulunan Osmanlı hükümdarı II. Mahmud bu isteğin geri çevrilmesi üzerine 1833 başlarında Rusya’ nın askeri yardımını kabul etti. Çarlık yönetimi, Lazarev komutasındaki bir donanmayı Şubat 1833’te İstanbul’a gönderdi. Bunu Nisan 1833’te 15 bin kişilik bir Rus ordusunun Beykoz’da karaya çıkması izledi. Rusya’nın askeri müdahalesinden tedirgin olan İngiltere ve Fransa’nın temsilcileri araya girerek bu sırada Kütahya’ya kadar ilerlemiş olan Kavalalı İbrahim Paşa ile Osmanlı Devleti arasında bir antlaşma yapılması için baskıda bulundular. 8 Nisan 1833’te iki taraf arasında Kütahya Antlaşması imzalandı. Ama Mehmed Ali Paşa ile İbrahim Paşa’ya ilişkin kuşkularını gideremeyen II. Mahmud Rusya’yla kalıcı bir antlaşma yapılması için girişimde bulundu. Antlaşma 8 Temmuz 1833’te Beykoz yakınlarındaki Yalıköy’de, Hünkâr İskelesi adlı yerde imzalandı.
Maddeleri
Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın altı tane açık, bir tane de gizli maddesi vardı. Açık maddelere göre, her iki devlet üçüncü devletlerin saldırısı durumunda birbirlerine askeri yardımda bulunacak, yardım isteyen taraf öteki tarafın yapacağı harcamaları karşılayacaktı. 1829 tarihli Edirne Antlaşması’nın koşulları bu antlaşmayla yeniden onaylanmış sayılıyordu. Hünkâr İskelesi Antlaşması sekiz yıl süreyle geçerli olacaktı. Gizli madde ise Osmanlı Devleti’nin Rusya’nın yardım amacıyla yapacağı askeri harcamaları karşılamakta güçlük çekmesi durumunda bu yükümlülüğü yerine getirmeyebileceğini öngörüyordu; bu durumda Rus gemileri Çanakkale ve İstanbul boğazlarından serbestçe geçebilecek, Osmanlı Devleti de Rusya’ya savaş açan devletlerin savaş gemilerine Boğazlar’ı kapatabilecekti.
İngiltere ve Fransa, bu gizli maddeyi öğrendiklerinde büyük tepki gösterdiler. Antlaşmanın taraflarına birer protesto notası verdiler ve Akdeniz’deki savaş filolarını güçlendirmeye başladılar. Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın yürürlüğe girmesini engellemek amacıyla, Mısır ile Osmanlı Devleti arasında yeni bir sürtüşme çıkmaması için çaba gösterdiler. Antlaşmanın yürürlük süresi sona erdiğinde Boğazlar sorunu yeniden gündeme geldi. Bütün büyük Avrupa devletlerinin 1841’de imzaladığı Londra Boğazlar Sözleşmesi’ne göre barış döneminde Boğazlar, Osmanlı gemileri dışındaki tüm savaş gemilerine kapalı tutulacaktı.
Hünkar İskelesi Antlaşması (1833)
• Osmanlı bir saldırıya uğrarsa Rusya yardım edecek ve masraflarını Osmanlı karşılayacak.
• Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı boğazları kapatacak
• Antlaşma 8 yıl yürürlükte kalacak.
Bu antlaşma ile
• Boğazlar sorunu ilk kez ortaya çıkmıştır.
• Osmanlı Devleti boğazlar üzerinde kendi egemenlik haklarını son kez kullanmıştır.
• Rusya amacına ulaşmıştır.
• İngiltere ve Fransa’nın çıkarları zedelenmiştir.
• Osmanlı-Rus ittifakı kurulmuştur.
Mısır Sorunu her ne kadar çözüldü gözükse de
• Kavalalı henüz istediğini tam olarak alamamıştı. (Amacı Ortadoğu’da bağımsız bir devlet kurmaktı.)
• Osmanlı ise bir valisine çok yer vermişti.
Tarafların memnuniyetsizliği 1839’daki Nizip Savaşı ile savaşları yeniden başlatmış ve Osmanlı bir kez daha valisine yenilmiştir. Bu sırada II. Mahmut ölmüş ve I. Abdülmecit padişah olmuştur.
