İbn Tumart Kimdir?

İbn Tumart kimdir? İbn Tumart hayatı, biyografisi, askeri hayatı, dini görüşleri, felsefesi hakkında bilgi.

İbn Tumart; tam adı ebu abdullah muhammed bin tumart (d. y. 1080, İçli Vergan, Sus – ö. Ağustos 1130, Tinmel, Fas), Berberi dinsel ve askeri önderdir. Kuzey Afrika’da Muvahhid hareketine {bak. Muvahhidler) önderlik etmiş, öğretisinde, Kuran ve hadislere sıkı sıkıya bağlı bir hukuksal ve dinsel ahlak reformu programını Tanrı’nın birliği (tevhid) anlayışıyla birleştirmiştir.

Küçük yaşta din konularıyla ilgilenerek kendini yetiştirdi. Daha sonra bilgisini artırmak amacıyla Doğu’daki İslam ülkelerini dolaştı. Eş’ari ve Gazali’nin görüşlerinden etkilendi. Çalışmalarıyla Kuzey Afrika ve İspanya’da yayılmakta olan Maliki mezhebinin gücünün sarsılmasına yol açtı.

İbn Tumart görüşlerini yaymak için Trablus’ta ve Mehdiye’de vaazlar verdi. Mehdiye sultanı Yahya bin Tamim’den büyük yakınlık gördü. Tanrı’nın birliğinden kaynaklanan bir ahlak düşüncesi geliştirerek, bunu hadislerle bağdaştıran ve oldukça katı bir ahlak reformuna öncelik veren yeni bir öğreti oluşturdu. Bir süre sonra Hammudi hükümdarı, nüfuzuna karşı gelişen bu harekete tepki gösterdi. Halk kendisine karşı ayaklanınca İbn Tumart, yöredeki Berberi kabilelerinden Urriagallere sığındı ve bu sırada en büyük yardımcısı ve izleyicis: Abdülmümin’le tanıştı.

Fez ve Meknes’te yaptığı çağrılar halk tarafından tepkiyle karşılandı. Öteki Kuzey Afrika Berberi kentlerinde de öğretisini ve gerçekleştirmek istediği ahlak reformlarını halka benimsetemedi. Murabıtların merkezi Marakeş’te yöneticilerin kuşkusunu çekmesi üzerine emir, kendisini Murabıt fıkıhçılarıyla tartışmaya çağırdı. Tartışmada üstünlük sağlayınca bağışlandı ve Agabin’e giderek çevresindekilere mehdi olduğunu, kendi yolundan ayrılanların dinsiz olacağını ilan etti. Eş’arilikten biraz ayrılan ve Şiiliğe özgü bazı öğeler içeren görüşlerini Tevhid (1903) adlı yapıtında ortaya koydu. Bir süre sonra Atlas Dağlarında yaşayan soydaşlarını örgütleyerek kendisine inananlara “müminun” ya da “muvahhidun” adını verdi. Daha sonra Tinmel’i ele geçirdi. Araziyi ve evleri adamları arasında bölüştürerek bir kale yaptırdı. Yöredeki kabilelerin kimini zorla, kimini istekleriyle Müslüman yaptı. 1123’te Abdülmümin komutasında Murabıtlara karşı gönderdiği ordu büyük bir bozguna uğradı. Kendisi de Tinmel’de kuşatıldı ama kurtularak eski nüfuzunu kazandı. Ölümünden sonra yerine geçen Abdülmümin, İspanya’da ve Kuzey Afrika’da Murabıtların nüfuzu zayıfladığı ölçüde güç kazandı ve uzun mücadelelerden sonra büyük bir hükümdarlık kurdu.