İham nedir? İham sanatı nedir, özellikleri, örnekleri, hakkında bilgi.
İham; edebiyatta, bir dize ya da beyit içinde, iki ya da daha fazla anlamı olan bir sözcüğü bütün anlamlarını düşündürecek biçimde kullanma sanatıdır.
Örneğin Bâkî’nin “Bakî çemende hayli perişan imiş varak / Benzer ki bir şikâyeti var rüzgârdan” beytindeki “rüzgâr” sözcüğünde iham vardır. Hem “yel“, hem de “zaman” anlamına gelen sözcüğün iki anlamı da beytin genel anlamıyla bağdaşır. Bir dize ya da beyit içinde, birden fazla anlamı olan bir sözcüğün söylenmemiş anlamıyla öbür sözcükler arasında anlam bağlantısı kurmaya “iham-ı tenasüp” denir. Adından da anlaşıldığı gibi bu sanat, iham ve tenasüp sanatlarının bir arada kullanılmasıyla yapılır.
Örneğin Emrî’nin “Sür sakiyâ kümeyt-i sebük-seyr-i sâgan / Gezdirmedir ilacı su inmiş ayağına” beytindeki “ayak” sözcüğünün söylenmeyen ikinci anlamı olan “kadeh“, “kümeyt” (şarap), “saki” ve “sağar” sözcükleriyle ilgilidir. Bir dize ya da beyit içinde birden fazla anlamı olan bir sözcüğün söylenmeyen anlamıyla karşıt anlamlı bir sözcük arasında ilişki kurmaya ise “iham-ı tezat” denir. Bu sanatta da, iham ve tezat sanatları birlikte bulunur.
Örneğin Zâtî’nin “Bugün ey sâki-i mehrû senin mihrinde sermestem / Nazîrin görmemiştir Cem elimde bir ayağım var” beytindeki “ayak” sözcüğünün ikinci anlamı “kadeh“tir. Sözcüğün söylenmeyen birinci anlamı, karşıt anlamlı “el” sözcüğüyle ilgilidir.
