2. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında barışı hazırlayan konferanslar, diplomatik ilişkiler ve antlaşmalar nelerdir? Konferanslara katılan ülkeler, amaçları ve sonuçları.
Kazablanka Konferansı – Amerika Birleşik Devletleri başkanı Roosevelt ve Birleşik Krallık başbakanı Churchill.
Kaynak: commons.wikimedia.org
KAZABLANKA KONFERANSI (14-24 Ocak 1943)
Katılan Devletler: ABD ve İngiltere
Toplanış Nedeni: Kuzey Afrika Harekâtı’nı belirlemek, Rusya üzerindeki Alman baskısını hafifletmek için gerekli tedbirlerin alınmasıdır.
Sonuç olarak;
- Balkanlarda ikinci cephenin açılması,
- Türkiye’nin savaşa dâhil edilmesi,
- Mihver devletlerin kayıtsız şartsız teslimine kadar mücadele edilmesi kararlaştırıldı.
Washington Konferansı
WASHINGTON KONFERANSI (12-26 Mayıs 1943)
Katılan Devletler: ABD ve İngiltere
Toplanış Nedeni: Kuzey Afrika Cephesi’nin kapanması ve devam eden savaşın sorunlarını değerlendirmektir.
Sonuç olarak;
- İtalya’nın savaş dışı bırakılması,
- Türk hava alanından yararlanılması,
- Savaş sonrası barışın korunmasına dair görevin ABD, SSCB, Çin ve İngiltere’ye verilmesi,
- Fransa üzerinden ikinci cephenin açılması kararlaştırıldı.
Quebec Konferansında Mackenzie King, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill – Kaynak: commons.wikimedia.org
OUEBEC KONFERANSI (14-24 Ağustos 1943)
Katılan Devletler: ABD ve İngiltere
Toplanış Nedeni: B. Mussolini’nin iktidardan düşmesiyle ortaya çıkan yeni durum ve ikinci cephe meselesini yeniden görüşmektir.
Sonuç: İkinci cephenin Normandiya kıyılarından açılmasına ve bu cephenin sorumluluğunun ABD’ye bırakılmasına karar verildi.
Moskova Konferansı, 1943. – Kaynak: commons.wikimedia.org
I. MOSKOVA KONFERANSI (Ekim 1943)
Katılan Devletler: SSCB, Amerika, İngiltere ve Çin
Toplanış Nedeni: II. Dünya Savaşı’nın nasıl yönleneceğini ve savaş sonrası düzeni belirlemekti.
Sonuç: SSCB, Almanya ile anlaşmayacağı ve Müttefik Devletlerle birlikte hareket ederek zaferin kazanılacağına dair güvence verdi. Milletler Cemiyetinin uluslararası alanda saygınlığını yitirmesiyle savaş sonrası yeni bir kuruluşun oluşturulması kararlaştırıldı. Ayrıca Avusturya’nın durumu, savaş suçlularının etkin şekilde cezalandırılması konuları ele alındı. “Kurtarılmış Avrupa Deklarasyonu” yayınlandı. Bu deklarasyona göre Almanya’da Nazizmin, İtalya’da faşizmin tasfiyesi kararlaştırıldı. Savaş sonrası düzen için yapılan ilk toplantı olarak kabul edilir.
Kahire Konferansı, Çan Kay Şek, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill – Kaynak: commons.wikimedia.org
KAHİRE KONFERANSI (22-26 Kasım 1943)
Katılan Devletler: Amerika, İngiltere, Çin ve Türkiye
Toplanış Nedeni: II. Dünya Savaşı sonrasında Uzak Doğu’daki durumu ve Türkiye’nin savaşa girme konusunu değerlendirmektir.
Sonucu: Görüşülen her iki konuda da bir karara varılamadı. Sadece “Kahire Beyannamesi” adıyla yayımladıkları bildiri de düşman kuvvetlerinin kayıtsız şartsız teslimi ile ilgili görüşler açıklanıp savaşın getirdiği meseleler üzerinde duruldu. Kahire Konferansı’na Türkiye adına ismet İnönü katıldı.
Müttefik liderler Tahran Konferansı’nda
Soldan sağa: Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill. – Kaynak: commons.wikimedia.org
TAHRAN KONFERANSI (28 Kasım-1 Aralık 1943)
Katılan Devletler: Amerika, SSCB, İngiltere
Toplanış Nedeni: Alman saldırılarına karşı, doğudan, güneyden ve batıdan takip edilecek hareket tarzını belirlemekti. SSCB, Almanya’nın adamakıllı ezilmesi ve parçalanması için ikinci cephenin açılmasını istiyordu, ingilterede Balkanlara SSCB’den önce Müttefik güçlerin girmesini istiyordu.
Sonuç: SSCB’nin isteği sonucunda 1 Mayıs 1944’te cephe açıldı.; Açılan cephe ile ilgili olarak Türkiye’nin de savaşa katılması kararlaştırıldı. Polonya’nın sınırları yeniden belirlendi. İngiltere, SSCB’nin Balkanlara girip bir daha çıkmamasından endişe etmekteydi. Amerika ise savaş sonrasında SSCB ile iş birliği yapabileceği hayaline kapılmıştı.
İngiltere ile Amerika arasındaki bu görüş ayrılığı, savaş sonrası tasarıları bakımından SSCB’yi hoşnut bıraktı ve bu yüzden de Tahran Konferansı’nda savaş sonrası için fazla bağlayıcı taahhütlere girişmekten özellikle kaçındı. Müttefik Devletler arasındaki görüş ayrılıkları ortaya çıkmaya başladı.
II. MOSKOVA KONFERANSI (9-20 Ekim 1944)
Katılan Devletler: İngiltere ve SSCB
Toplanış Nedeni: Normandiya Çıkarması’nın başarılı olması üzerine Sovyet Rusya’nın Balkanlar ve Orta Avrupa’yı işgal etmesidir.
Sonucunda;
- Balkan ülkelerinin iki devletin nüfus bölgelerine ayrılmasına,
- Almanya için kurulacak kontrol komisyonuna Fransa’nında dâhil edilmesine,
- Montreux (Montrö) Sözleşmesi’nde değişiklik yapılmasına karar verildi.
Yalta Konferansı – II. Dünya Savaşı’nda “Üç Büyük” olarak adlandırılan Müttefik Devletler’in liderleri Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Josef Stalin – Kaynak: commons.wikimedia.org
YALTA KONFERANSI (4-11 Şubat 1945)
Katılan Devletler: İngiltere, Amerika ve SSCB
Toplanış Nedeni: Almanya’nın yenilmesi sonrasında hangi bölgenin, hangi devletin denetiminde olacağı konusundaki anlaşmazlıkları çözümlemek ve savaş sonrası dünyanın ana hatlarını düzenlemektir.
SSCB, Almanya’nın teslim olmasından kısa bir süre sonra Japonya’ya savaş açmayı ve Uzak Doğu savaşına katılmayı kabul etti. Buna karşılık birçok tavizler elde etti.
Konferansta alınan kararlardan bazıları şunlardır;
- Almanya üç işgal bölgesine ayrılacak, fakat İngiltere ve Amerika kendi bölgelerinde Fransa’ya da bir kısım bırakacaklardı. Aynı şekilde Berlin şehri de ortak işgal altında bulunacaktı.
- Almanya’nın savaş tazminatı olarak ödeyeceği yirmi milyarın yarısını, SSCB alacaktı.
- Birleşmiş Milletlere üyelik meselesi ve veto hakkı görüşüldü. 1 Mart 1945’e kadar ortak düşmana savaş ilan etmiş olan devletlerin üyeliğe alınmalarına karar verildi. Bu karar üzerine Türkiye, 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etti.
- Boğazlar statüsünün SSCB lehine değiştirilmesine, konunun Dışişleri Bakanları tarafından ele alınmasına, durumdan Türkiye’nin de haberdar edilmesine karar verildi.
Konferanstan SSCB ve Amerika memnun, İngiltere istediklerini elde edemediği için üzüntülü ayrıldı. İngiliz Başbakanı W. Churchill, Yalta ile başlayan döneme “Demir Perde” adını verdi. Yalta Konferansı, Büyük İttifak’ın sonu oldu, iş birliğinin yerini rekabet ve mücadele aldı.
Potsdam Konferansı – Churchill, Truman ve Stalin. – Kaynak: commons.wikimedia.org
POTSDAM KONFERANSI (17 Temmuz-2 Ağustos 1945)
Katılan Devletler: İngiltere, Amerika, SSCB
Toplanış Nedeni: Almanya’nın teslim olmasından sonra, Avrupa’da barış düzeninde ortaya çıkan problemleri çözmektir.
Konferansta alınan kararlardan bazıları şunlardı:
- Almanya’daki Nazi kurumlarının ortadan kaldırılması
- Almanya’da Amerika, İngiltere, Fransa ve SSCB’nin, ayrı ayrı demokratik rejimler kurması
- Avusturya’nın da Almanya gibi dört devlet arasında işgal bölgesine ayrılması
- İtalya’da barışa öncelik verilmesi
İngiltere, Amerika ve SSCB’nin birlikte yaptıkları son büyük konferanstı. SSCB’nin yönetimi altındaki hükümetlerin durumu ve Boğazlar konusu karara bağlanmadı.
Birleşmiş Milletler Antlaşması
SAN FRANCİSCO ANTLAŞMASI (BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI) (26 Haziran 1945)
Katılan Devletler: Amerika, İngiltere, Çin, Fransa, SSCB ve Türkiye’nin içinde olduğu 51 ülke
Toplanış Nedeni: Yalta Konferansı’nda, alınan 1 Mart 1945 tarihine kadar Almanya ve Japonya’ya savaş ilan etmiş milletlerin bir konferansa çağırılması kararının sonucu olarak 24 Nisan-26 Haziran 1945 tarihleri arasında San Francisco’da 51 milletin temsilcilerinin katıldığı konferans düzenlendi.
Sonucu: Birleşmiş Milletler resmen kuruldu. Birleşmiş Milletlerin Anayasası, Güvenlik Konseyinin beş daimi üyesi (Amerika, İngiltere, Çin, Fransa, SSCB) tarafından hazırlandı. Anayasayı hazırlayan bu beş devletin veto hakkı vardı.
Paris Barış Konferansı’ndaki Kanada temsilcileri, Palais du Luxembourg. (soldan-sağa:) Norman Robertson, Rt. Hon. William Lyon Mackenzie King, Hon. Brooke Claxton, Arnold Heeney – Kaynak: commons.wikimedia.org
PARİS BARIŞ ANTLAŞMASI (10 Şubat 1947)
Katılan Devletler: Amerika, İngiltere, Fransa, SSCB, İtalya, Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve Finlandiya
Toplanış Nedeni: Müttefikler arasında devam eden fikir ayrılıkları nedeniyle II. Dünya Savaşı’nı bitirecek barış antlaşmalarının yapılmasının gecikmesidir.
29 Temmuz-15 Ekim 1946 tarihleri arasındaki görüşmeler sonucunda 10 Şubat 1947’de antlaşma imzalandı. Müttefikler, yenilen devletlerle (İtalya, Macaristan, Bulgaristan, Romanya, Finlandiya) yaptıkları antlaşmalarla sınırlarda, silahlı kuvvetlerinde sınırlandırmalar getirip onları savaş tazminatı ödemek zorunda bıraktılar. Antlaşma imzalayan devletlerin uluslararası ilişkilerde yeniden sorumluluk almaları ve Birleşmiş Milletlere üye olmaya hak kazanmaları sağlandı. Bu antlaşma ile savaştan yenik çıkan İtalya, Oniki Ada’yı Yunanistan’a verdi.
