İlamlı icra nedir? İlamlı icra takibi nasıl yapılır, ilamlı icranın özellikleri nelerdir? İlamlı icra hakkında bilgi.
İLAMLI İCRA
> Alacaklının alacak hakkını bir ilama (mahkeme kararına) yahut ilam niteliğindeki belgelerden birisine dayandırması halinde alacak hakkının gereği ilamlı icra hükümlerine göre yerine getirilmektedir.
> İlamsız icrada mahkeme kararı yahut buna eşdeğer bir belge bulunmadığından icra takibinin konusu alacağın kesinleşmesi için icra takibi, ilamlı icraya göre daha uzun sürebilmektedir. Bu nedenledir ki özellikle GHT’de ödeme emrine itiraz en nihayetinde mahkemede açılacak bir dava (itirazın iptali, borçtan kurtulma davası) ile sonuçlanmaktadır. Oysa ilamlı icrada daha icra takibinin başında alacak hakkının dayandığı bir ilam yahut ilam niteliğindeki bir belge vardır.
> Konusu para olan alacakların yanında konusu paradan başka olan alacaklar da ilamlı icra yoluyla takip edilebilmektedir. Burada önemli olan alacak hakkının ilama yahut ilam niteliğinde belgeye dayanmasıdır.
> Konusu para olmayan alacaklara örnek olacak şunlar verilebilir:
***Taşınır teslimi
***Çocuk teslimi
***Çocukla şahsi münasebet kurulması
***Taşınmaz teslimi ve tahliyesi
***Bir işin yapılması
***Bir işin yapılmaması
***İrtifak hakları
> Konusu paradan başka olan alacak haklarında borçlu, alacaklıya karşı hukuken yerine getirmesi gereken bir yükümlülüğe sahiptir. Bu, boşanmış eşler arasında çocuk teslimi yahut eşlerden birinin çocukla görüştürülmesi olabileceği gibi herhangi bir işin yapılması yahut yapılmaması, taşınır veya taşınmaz bir malın teslim edilmesi de olabilir.
> Alacaklı, borçludan olan alacağı bir ilama yahut ilam niteliğinde bir belgeye dayanıyorsa para alacakları için de ilamlı icra yoluna başvurabilir.
> İlamlı icrada alacaklının bir ilam (yahut ilam niteliğinde belge) olmaksızın bu icra yoluna başvurması söz konusu değildir, ilam mahkeme tarafından verilen kararlardır, bu açıdan mahkemelerce verilen kararların yanında;
***Sayıştay ilamları
***Hakem kararları
***Tenfiz kararı bulunan yabancı mahkeme kararları ilam tanımına dahildir.
> İlam niteliğinde belgeler şunlardır:
***Mahkeme huzurunda yapılan sulhler
***Mahkeme huzurunda yapılan kabuller
***Para borcu ikrarını içeren noterce “düzenlenmiş” senetler
***Temyiz kefaletnameleri
***İcra dairesi kefaletnameleri
> İlamlı icra yoluna ilam yahut ilam niteliğindeki belgeler ile başvurulabileceği unutulmamalıdır.
> İlamlı icrada yetkili icra dairesi, ilamsız icradakin-den farklı olarak Türkiye’deki herhangi bir icra dairesi olabilir. Yani alacaklı, ilam ile herhangi bir icra dairesine başvurabilir. Bu nedenle ilamlı icrada yetki itirazı yoktur.
> Genel olarak ilamlı icra süreci şöyle işlemektedir:
***İlamlı icra takibi alacaklının elindeki ilam ile icra dairesine takip talebinde bulunması ile başlar. Takip talebinde ilam da olmalıdır.
***Alacaklının takip talebinde bulunmasından sonra icra dairesi bir icra emri düzenleyerek bunu borçluya gönderir.
***Borçlu, ilamlı icra takibi bir ilama dayandığından, icra emrine itiraz edemez. Yalnızca icranın geri bırakılmasını talep edebilir.
***Borçlu, icra emri ile ihtar olunan borcun gereğini yerine getirmezse icra dairesi borcun gereğinin zorla yerine getirilmesini sağlar. Mesela çocukla şahsi münasebet kurulmasında çocuk, gerekli olursa bir ebeveynden zorla alınarak kendisiyle görüşme hakkı olan diğer ebeveynle görüştürülebilir.
> İlamlı icra sürecinin düzenli bir şekilde işleyebilmesi için icra takibinin dayandığı ilamın bazı niteliklere sahip olması gereklidir. Birincisi, zamanaşımına uğramamış olmalıdır.Genel olarak ilamlar 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ancak bazı ilamlar zamanaşımına tabi değildir.
Zamanaşımına tabi olmayan ilamlar:
***Aile hukukuna ilişkin ilamlar
***Şahsın hukukuna ilişkin ilamlar
***Taşınmaz mülkiyetine dair ilamlar
***Taşınmazlar üzerindeki ayni haklara dair ilamlar
> İlama ilişkin ikinci önemli husus ilamın kesinleşmesidir. İlamın kesinleşmesinden anlaşılması gereken, ilama (mahkeme kararına) karşı, süresi içerisinde temyiz yoluna gidilmemiş olması veya temyize gidilmiş olsa da ilamın onanmış olmasıdır. Kural olarak ilamın icraya konulması için kesinleşmesi gerekmez. Yani kesinleşmeyen ilamlar icraya konulabilir. Ancak şu ilamlar kesinleşmeden icraya konamaz:
***Aile hukukuna dair ilamlar
***Şahsın hukukuna dair ilamlar
***Taşınmaz mülkiyetine dair ilamlar
***Taşınmazlar üzerindeki ayni haklara dair ilamlar
***Hakem kararları
***Yabancı mahkeme kararlarının tenfizi hakkındaki ilamlar
> Yukarıda sayılan ilamlar kesinleşmeden icraya konulamaz. Ancak aile hukukuna ilişkin ilamların bir istisnası vardır; nafaka ilamı aile hukukuna ilişkin olsa da kesinleşmeden icraya konulabilir. Yani nafaka ilamı olan birisi ilamın kesinleşmesini beklemeden icra dairesine başvurarak ilamlı icra sürecini başlatabilir.
> İlamlar yukarıdaki istisnalar dışında kesinleşmeden icraya konulabildiklerine göre bir ilamın icraya konmasından sonra ilam temyize götürülürse ne olacaktır? icraya konulmuş bir ilamın temyize götürülmesi ilamın icrasını durdurmaz. Yargıtayın temyiz başvurusu sonucunda icranın durdurulması kararı vermesi halinde icra takibi durur.
> İcraya konulmuş bir ilamın temyize götürülmesi icra takibini durdurmamaktadır. Peki, ama borçlu icra takibi başladıktan sonra ilamı temyize götürürse ve Yargıtay da icranın durdurulmasına karar vermezse; ancak borçlunun haklı olduğu ortaya çıkarsa ne olacaktır. Bu durumda; yani ilam icraya konduktan sonra Yargıtay tarafından bozulursa icra takibinin dayandığı ilam bozulduğundan “icranın iadesi”ne karar verilir. Yani icra takibi geldiği aşamada durur ve icra takibinin yarattığı tüm sonuçlar eski haline döndürülür.
> İlamlı icra, konusu para olmayan alacak haklarının yanında konusu para olan alacakları için de baş-vurulabilen bir yoldur.
> Alacaklının borçludan olan para alacağını gösterir bir ilama sahip olması halinde ilamlı icraya başvurması söz konusudur. Konusu para olan alacakların ilamlı icra yoluyla takibinin safhaları özetle şöyledir:
***Takip Talebi: Alacaklı para alacağına dair olan ilam ile icra dairesine takip talebinde bulunur.
***İcra Emri: İcra dairesi takip talebi üzerine borçluya bir icra emri gönderir. İcra emrinin içeriğinde şu hususlar vardır:
• Borcun 7 gün içinde ödenmesi gerektiği
• Borç 7 gün içinde ödenmezse icra mahkemesinden, temyize gidilmişse Yargıtaydan, yargılamanın yenilenmesine gidilmişse kararı veren mahkemeden icranın geri bırakılmasına dair bir karar getirilmedikçe cebri icranın yapılacağı
• 7 gün içinde mal beyanında bulunulması gerektiği, aksi halde hapis ile tazyik olunacağı ve gerçeğe aykırı mal beyanında bulunulması halinde hapis ise cezalandırılacağı ihtar edilir.
> İcranın Geri Bırakılması: İcra emrinde itiraz ile ilgili bir düzenleme bulunmamakla birlikte bazı hallerde borçluya “icranın geri bırakılması” talebinde bulunma hakkı tanınmıştır. Borçlu şu üç halde icranın geri bırakılmasını isteyebilmektedir:
***İlam kesinleşmeden icraya konulması halinde borçlu temyiz başvurusunda bulunursa “Yargıtay”dan icranın durdurulmasını isteyebilir.
***Borçlu ilamdan sonra borcunu ödemişse (itfa), alacaklıdan borcunu ödemek için süre almışsa (imhal), ilam zamanaşımına uğramışsa “icra mahkemesinden icranın geri bırakılmasını istemelidir. İmhal, itfa, zamanaşımı nedenlerinin varlığı halinde icra mahkemesinden icranın geri bırakılması istenir.
***İlamın verilmesinden sonra borçlu, ilama karşı yargılamanın yenilenmesi (iade-i muhakeme) yoluna gitmişse “ilamı veren mahkeme”den icranın geri bırakılmasını isteyebilir.
***İlamın zamanaşımına uğradığı iddiası: İlamın zamanaşımına uğradığı veya zamanaşımının kesildiği veya tatile uğradığı iddiaları tetkik mercii tarafından resmi vesikalara müsteniden incelenerek icranın geri bırakılmasına veya devamına karar verilir.
***Alacaklı, icranın geri bırakılması kararının kesinleştiğinin kendisine tebliğinden sonra, zamanaşımının gerçekleşmediğinin ispatı konusunda ve 7 gün içinde umumi mahkemelerde dava açabilir. Aksi takdirde icrası istenen ilamın zamanaşımına uğradığı hususu kesin hüküm teşkil eder.
***İcranın devamına karar verilmesi halinde 33. maddenin son fıkrası burada da uygulanır.
***Son Aşama: İlamlı icra iki şekilde sonlanabilir. Borçlu 7 gün içine borcunu öderse icra takibi amacına ulaşır ve sona erer. Borçlu 7 gün içinde borcunu ödemez ve icranın geri bırakılması kararı alarak icra dairesine başvurmazsa para borcunun gereği zorla icra dairesince yerine getirilir.
