İnsan vücudunda yer alan bezler nelerdir? Vücudumuzdaki bezlerin görevleri nelerdir? Tükürük bezleri, karaciğer, tiroid gibi bezler hakkında açıklamalar.
Kaynak: pixabay.com
Bez Nedir? Görevleri
Bez; özel bir salgısı olan hücre kümesinden oluşmuş organdır. İnsan vücudunda ağırlığı ve büyüklüğü değişik pek çok bez vardır. Bir bölümü salgılarını özel bir kanalla dışarıya ya da bir organ boşluğuna akıtır, bunlara açık bez denir. Bir kesim bezlerin özel salgı kanalları yoktur; salgılarını kendilerini besleyen kılcal damarlara verirler; kapalı bezler ya da endokrin bezler diye anılırlar. Bazı bezler de hem kapalı ve hem de açık bez özelliğini taşır, karma bez adını alırlar. Bezlerin salgıları değişik fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Bunlar genellikle hormon olarak bilinirse de her bezin salgısı hormon yapısında olmayıp basit sulu bir salgı biçiminde de olabilir.
Örneğin, gözyaşı bezi ve Bartholin bezinin salgıları hormon değerlidir. Gözyaşı bezinin salgısı gözün kurumasını engelleyen su gibi bir sıvıdır. Bilindiği gibi meme bezleri de yapmış oldukları sütle yavrunun beslenmesini sağlarlar. Bunun yanında hipofiz, tiroid gibi bezler salgıladıkları hormonlarla büyüme, gelişme, üreme ve yaşamla ilgili birçok önemli işlevi düzenler. Pankreas, parotis gibi bezler ise sindirim olayı için gerekli hormon ve enzimleri yaparlar. Sağlıklı bir yaşam için gerekli koşulların başta gelenlerinden biri de bezlerin salgıları, enzimler ve hormonların varlığıdır. Önemli bir başka koşul da, salgılar arasındaki dengenin uyum içinde olması ve miktarlarının normal sınırlarda olmasıdır.
Vücudumuzdaki Bezler
İçinden geçen kandan bazı maddeleri ayırarak salgı meydana getiren organlara «bez» (gudde) adı verilir. Bunlar sindirim, sinir veya üreme sistemi gibi değişik sistemler de bulunmaktadır.
Vücudumuzda ki başlıca bezler şunlardır:
- Tükürük bezleri : Üç çifttir. Bulundukları yerlere göre kulakaltı, çenealtı ve dilaltı tükürük bezleri diye anılır. Besin maddelerinin ağızda yumuşayarak erimelerine, böylece sindirime hazırlanmalarına yarayan tükürüğü salgılarlar.
- Karaciğer : Vücudun en büyük bezidir. Karın boşluğunun üst kısmını doldurur. 1 – 1,5 kilogram ağırlığındadır, rengi koyu kırmızıya çalar kahverengidir. Kanı süzerek vücudu zararlı maddelerden temizlemek, şeker miktarını ayarlamak, bir çeşit yağ deposu vazifesini görmek gibi çeşitli görevleri bulunmaktadır.
- Pankreas : Karın boşluğunda, midenin az gerisinde 15 sın. uzunluğunda 70 gr. kadar ağırlîğmda bir bezdir. Ozsuyunu barsak boşluğuna döker. Bu Özsu diyastazlarla, sakkaroz ve laktozdan başka bütün besinlere etki eder.
- Tiroid Bezi (Kalkansı Bez) : Boynun önünde, alt tarafında bir bezdir. Büyüme ve gelişmede önemli bir rol oynar.
- Paratiroid : Tiroid bezinin arka yüzündedir. Dört tanedir. Kanda, dolayısıyla vücutta kalsiyum miktarının değişmemesini ve dengede kalmasını sağlar.
- Timus : Göğüs boşluğunda, İki akciğerin arasındadır. Üç yaşına kadar büyür, sonra küçülür. Yetişkinlerde artıkları görülür. Küçüklerde çıkartılması gelişmeyi geciktirir.
- Hipofiz : Beynin alt tarafındadır. Az çalışması gelişmeyi geciktirir, cücelik yapar. Tersine, salgının gelişmede artması da devlik yapar. Bezin salgısında doğrudan doğruya düz kaslara etki eden bir madde bulunur.
- Böbreküstü bezi : Böbreklerin üstündedir. Damar bakımından çok zengindir. Kasların çalışmalarından meydana gelen zehirleri değiştirir, buna ek olarak ürettiği “adrenalin” ile vücuttaki kan basıncını ayarlar.
- Üreme bezleri : Erkeklerde er bezleri, kadınlarda da yumurtalıklardır. Bunlar erkeklerde spermlerı, kadınlarda da yumurta hücrelerini meydana getirirler, aynı zamanda kana da cinsiyet hormanlarını salarlar.
Bu bezlerden başka vücutta derinin altındaki ter bezleri, gözün kurumasını önlemek üzere gözyaşı salan gözyaşı bezleri gibi daha farklı türlerde bezler de vardır.
