İpekböceklerinin yapmış olduğu kozalar sayesinde ipek elde edilmesi, ipeğin özellikleri ve ipekböceği kozası, ipek yapımı, ipekçilik hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
İpek Nasıl Elde Edilir?
İpek çok eski çağlardan beri insan giyiminde büyük payı olan bir maddedir. Bu maddenin işlenmesine dayanan endüstriye de, ipekçilik denir.
İpek ilk olarak Doğu’da bulunmuştur. Eski Türkler, Çinliler ipekçilikte çok ileriydiler. İpekçilik XV. yüzyılda yurdumuzda çok gelişti, XVI. yüzyıldan sonra, en yüksek derecesine ulaştı. Osmanlı imparatorluğu zamanında ülkemizin ipekçilik merkezi Bursa’ydı.
İpek ipekböceğinin kozasından elde edilir, ipekçiliğin koza yetiştirme, iplik çekme, dokumacılık gibi çeşitli işleri vardır.
Böcekçinin, kozacının ilk işi böcek tohumlarından kurtçuklar çıkarmaktır, ipekböceği tohumlarının rengi sarıdır. Belli bir ısıda bırakılırlarsa, iki günde kızarıp çatlarlar. İçlerinden kara kara tırtılcıklar çıkar. Kozacı bunları ince dut yapraklarıyla besler. Böcek, verilen dut yaprağının cinsine göre, ufak, ya da iri koza yapar. Bunun için, tırtıllar iyi cins dut yaprağıyla beslenmelidir.
İpekböceği dut yapraklarını yedikçe, büyür. Ergin hale geldikten sonra da, kozasını örmeye başlar. Yetiştirici, böceğin rahatça koza örmesini sağlamak için, her tırtılı küçük bir hücreye koyar. Koza tamamlandıktan sonra, olduğu gibi bırakılacak olursa, böcek kelebek haline gelir, 2-3 hafta içinde de kozayı delip dışarı çıkar. Yetiştirici, bunu beklemeden, kozaları toplar; içlerindeki kurtçukları öldürmek için, ya sıcak suya atar, ya da kızgın buhara tutar. Koza, delindikten sonra, bir işe yaramaz, çünkü üzerindeki iplikler kesik kesik çıkar. Yalnız, gelecek yıla tohum almak üzere, birkaç koza ayrılıp saklanır.
Bundan sonra, kozalar, yumuşatma kazanlarında kaynatılarak, çözülmeye hazır hale getirilir. İpek telleri mancınık denen aletlerle sarılır. Sonra, gene özel aletlerle, masuralara aktarılır. Tarakların da yardımıyla, ipek ipliği bükülür. Ancak bu büküm döneminden geçtikten sonradır ki ipek iplik haline gelir. Artık dokumaya elverişli bir duruma gelmiştir.
İnsanlar ipekli kumaşlara öteden beri büyük değer vermişlerdir. Bugünkü bilginlerin incelemelerinden de, ipeklilerin sağlık bakımından yararlı kumaşlar olduğunu öğreniyoruz: Yün, ipek gibi hayvansal maddelerden yapılmış kumaşlarda vücuda terle yayılan zehirleri yok eden bir özellik vardır. Bunun için, yazın, naylon gibi yapay maddelerden yapılmış gömlekler yerine, ipekli, yünlü elbiseler giymek çok yararlıdır.
İpek Nedir? Sözlük Anlamı
İpek
1. İpek böceği kozaları çözülerek çıkarılan ve dokumacılıkta kullanılan çok ince, esnek ve parlak tel
“Hamam takımları hep sırma ve ipek işlemeli imiş.” – S. Birsel
2. Bu telden yapılmış
“Altın çizgili, yemyeşil ipek kravatı ne olursa olsun almalıydı. Ceketiyle asorti olacaktı.” – N. Hikmet
ipek gibi
1. çok ince, parlak ve yumuşak
2. güzel, iyi huylu
ipek ağacı
Ekvatoral bölgelerde yetişen, kerestesi ipek görünüşünde, sarı parıltılı, değerli bir mobilya ağacı, ipek gülü, gülibrişim (Periploca)
ipek baskı
1. Fotoğrafın ipek kumaş üzerine yansıtılması ve mürekkeple kâğıda bastırılması yöntemi
2. Bir lastik silindir ile uygun bir malzemenin şablon maskeye bastırılarak görüntünün bir yüzey üzerine geçirilmesi işlemi, serigrafi
ipek böceği
Kanatları pullu böcekler sınıfından, ördüğü kozalardan ipek elde edilen, dut yaprağı ile beslenen bir cins kelebeğin tırtılı, ibrişim kurdu (Bombyx mori)
ipek böceği kelebeği
Tırtıllarının ördüğü kozalardan ipek elde edilen kelebeklere verilen genel ad
ipek çiçeği
Semizotugillerden, güzel çiçek açan bir bitki cinsi (Portulaca grandiflora)
ipek gülü
İpek ağacı
ipekhane
Kozaların, ipek çilesi durumuna getirilmesi için işlendiği yer
ipek matı
Cila veya vernikle ağaç üzerinde oluşturulan, ipeği andıran yarı parlak görünüş
suni ipek
Yapay ipek
“Gönen’de vaktiyle ipekçilik almış yürümüş, derken suni ipek gelmiş, işler bozulmuş.” – B. R. Eyuboğlu
taşlanmış ipek
İpekten dokunmuş kumaşın birtakım kimyasal işlemlerden geçirilerek dayanıklı ve parlak duruma getirilmiş biçimi
yapay ipek
Sonradan elde edilmiş ipek, suni ipek
çamaşır ipeği
Nakış yapmakta kullanılan ipek iplik
Hint ipeği
Hindistan’da üretilen çok kıymetli bir ipek türü