İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri Nelerdir? Örnekleri ve Özellikleri

0
Advertisement

İsimden fiil yapan yapım ekleri nelerdir? Bu yapım eklerinin maddeler halinde sınıflandırılıp, örneklerle açıklamaları.

İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri

İsimden Fiil Yapan Yapım Ekleri

İsimden fiil yapım ekleri isim kök ve gövdelerinden fiil yapmak için kullanılan eklerdir. Fakat bu ekler gövdelerden fiil yapmakta çok az kullanılır, daha çok köklerden fiil yaparlar. Gövdelerden yapılan çok az sayıdaki fiillerde de ancak çok işlek olanları kullanılabilir. Ayrıca eklendikleri gövdeler genellikle işlek olmayan eklerle yapılmış gövdelerdir.

Bu eklerin ayrı ayrı belirli işlevleri yoktur. Hepsinin ortak işlevi isimleri fiilleştirmektir. Yapılan fiilde bu ekler değil, isim kökü anlamı belirler. Bu ekler böylece isimlerden onlarla ilgili fiiller yapmış olurlar. İşlek olan isimden fiil yapım ekleri şu şekildedir:

1. -la-, -le-

Bu ek Türkçenin en işlek isimden fiil yapma ekidir. Hem olma, hem yapma ifade eden fiiller yapar: baş-la-, taş-la-, el-le-, gece-le-, üf-le-, hafif-le- vb.

Seni meyve veren bir ağaç olduğun için taşlıyorlar.

Advertisement

Bu ekle yapılan bazı fiillerin kendileri kullanılmayıp, onlardan fiilden yapma ekleriyle meydana getirilen şekilleri kullanılır: can-la-n-, bir-le-ş-, kir-le-t- vb.

Uykusu gelen çocuk dışarıya gezmeye gideceğimizi duyunca aniden canlandı.
Kendi kafasına göre, canı istediği şekilde yaşıyor.

2. -al-, -el-

Bu ek genellikle sıfatlardan fiil yapar. Yaptığı fiiller yalnız “olma” ifade eder: sağ-al-, dar-al-, kör-el-, yön-el- vb.

Öğretmenimle yaptığım konuşmadan sonra başka bir mesleğe yöneldim.

3. -l-

Sıfatlardan olma ifade eden fiiller yapar: ince-l-, sivri-l-, duru-l- vb.

Bu kadar kısa sürede ne kadar çok incelmişsin.

Advertisement

4, -a-, -e-

Fazla işlek değildir, isimlerden yapma veya olma ifade eden fiiller yapar: yaş-a-, kan-a-, tür-e-, dil-e- vb.

Duvar yumruk atınca eli yara oldu, kanadı.

5. -ar-, -er-

İşleklik sahası sınırlıdır. Daha çok renk isimlerinden fiil yapar: ağ-ar-, gök-er-, kız-ar-, yeş-er- vb.

Eğer bu yaptığını öğrenirse sana çok kızar.

6. -da-, -de-, -ta-, -te-

Ses taklidi isimlerden fiil yapmakta çok işlektir: fısıl-da-, ışıl-da-, gürül-de-, fingir-de- vb.

Kıza olan duygularını kızın kulağına fısıldadı.

7. -k-

Bugün yalnız birkaç kelimede görülür: aç-ı-k-, geç-i-k-, bir-i-k- vb.

Yapılacak işler çok fazla birikti.


Leave A Reply