Marmara Bölgesinde bulunan yerşekilleri, dağlar, ovalar, akarsular nelerdir? Marmara Bölgesi’nin yerşekilleri ve özellikleri hakkında bilgi.
Marmara Bölgesi Yerşekilleri
Türkiye’de yerşekilleri en düz ve ortalama yükseltisi en az olan bölgedir. Bölgenin en yüksek yeri 2540 metre ile Uludağ’dır. Samanlı Dağları (1601 m), Yıldız Dağları (1031 m) dir. Diğer dağların yükseltileri 1000 m’yi geçmez. Başlıcaları Koru, Işıklar ve Biga Dağları’dır. Bölgede alçak tepelikler ile çok geniş dalgalı düzlükler
geniş alan kaplar. Başlıca ovaları Ergene, Adapazarı, Bursa, İnegöl, Yenişehir, Karacabey, Susurluk, Mustafa Kemal Paşa, Gönen, Balıkesir ve Bayramiç Ovaları’dır.
Bölgenin alçak ve geniş düzlüklerden oluşması sonucunda aşağıdaki coğrafi özellikler ortaya çıkmıştır.
***Gerçek alan (67.306 km2) ile izdüşüm alan (67.000 km2) arasındaki farkın en az olduğu bölgedir.
***Tarım alanlarının bölge yüzölçümüne oranı en fazla (% 30) olan bölgedir.
***Ulaşım ve yol yapımı kolay, yol yapım maliyeti azdır. Bölgede Yıldız Dağları Bölümü, Biga Yöresi ile Armutlu Yarımadası (Samanlı Dağları) dışında ulaşım zorluğu yoktur.
***Akarsu akış hızı, hidroelektrik enerji potansiyeli ve mekanik aşındırma gücü azdır.
***Denizel iklimin Türkiye’de en fazla yayıldığı iki bölgeden (Marmara ve Ege) biridir.
***Tarımda makina kullanımı yaygındır.
Marmara Bölgesi Karadeniz, Marmara ve Ege Denizi’ne sınırı olan bir bölgemizdir. Çok sayıda ada, yarımada, koy ve körfeze sahiptir. Başlıca adaları İstanbul Adaları, Marmara Adası, Avşa Adası, imralı Adası, Gökçeada ve Bozcaada’dır. Yarımadaları Gelibolu, Biga, Kapıdağ, Armutlu, Kocaeli ve Çatalca’dır. Bölgede Saros, Erdek, Bandırma, Gemlik ve İzmit Körfezleri yer alır.
İstanbul ve Çanakkale Boğazı ile İstanbul Boğazı’na bağlantılı olan Haliç Ria kıyı, Büyük ve Küçük Çekmece kıyıları, limanlı kıyı tipine örnektir. Terkos, Büyük Çekmece, Küçük Çekmece gölleri kıyı set (lagün) gölü özelliğindedir. Kapıdağ Yarımadası ise bir tombolodur.
İstanbul – Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi’nde üstten Karadeniz’den Ege Denizi’ne doğru seviye farkından kaynaklanan, alttan da Ege Denizi’nden Karadeniz’e doğru yoğunluk ve tuzluluk farkından kaynaklanan ters yönlü akıntılar vardır.
Marmara Bölgesi’nin büyük bir bölümü birinci ve ikinci dereceli deprem kuşağı üzerinde yer alır. Kuzey Anadolu Fay Hattı bölgeden iki koldan geçmektedir. Birincisi Saros Körfezi, Marmara Denizi İzmit Körfezi, Sapanca Gölü hattından geçer. İkincisi ise Manyas, İznik, Ulubat göllerinden geçerek bölgenin doğusunda birinci kol ile birleşir.
AKARSULAR – GÖLLER
Sakarya, Susurluk, Meriç ve Ergene nehirleri ve bu nehirlerin kolları bölgedeki en büyük akarsulardır. Sakarya nehri en yüksek debiye sahip olan akarsudur, İç Batı Anadolu, Yukarı Sakarya ve Batı Karadeniz bölümlerinden kaynaklarını toplar. Geyve Boğazı’nı geçerek Adapazı Ovası’na oradan da Karadeniz’e ulaşır. Döküldüğü kıyıda şiddetli akıntı olması ve denizin hemen derinleşmesi nedeniyle delta ovası oluşturamamıştır. Susurluk nehri, İç Batı Anadolu ile Ege Bölümlerinin kuzeydeki tepelerinden kaynaklanır.
Balıkesir ve Susurluk Ovalarını geçtikten sonra Marmara Denizi’ne dökülür. Çok az eğimli bir yatak içinde akar. Kıyı ile eğimin azaldığı dağ etekleri arası çok uzaktır. Taşıdığı alüvyonları geçtiği ovalara bırakır. Denize kadar ulaştıramaz. Bu nedenle delta ovası oluşturamamıştır. Meriç Yunanistan ve Bulgaristan’dan kaynaklarını toplar. Türkiye’deki en büyük kolu Ergene’dir. Çok az eğimli bir yatak içinde Türkiye – Yunanistan sınırını çizerek Ege Denizi’nin kuzey kıyılarına dökülür. Meriç ve Ergene en yüksek akıma kış sonu ile ilkbahar başında (Şubat -Mart) ulaşır. Sakarya nehri ilkbahar başlarında maksimum akıma ulaşır. Susurluk daha çok Akdeniz iklimi ve yağış rejimine sahip havzada yer aldığından en yüksek akım kış ortası ve sonunda görülür.
Bölgedeki akarsuların yatak eğimi ve akış hızları az olduğu için hidroelektrik enerji potansiyelleri de azdır. Bölgedeki baraj ve göletler daha çok içme sulama ve kullanma suyu sağlamaya yöneliktir.
Bölgedeki büyük gölleri oluşum olarak iki grupta toplamak mümkündür. Türkiye’nin en büyük fay kuşağı olan Kuzey Anadolu fay hattı üzerindeki Manyas, Ulubat, iznik ve Sapanca gölleri tektonik çukurlukta oluşmuşlardır. Bu göller tektonik göller grubundandır. Büyük Çekmece, Küçük Çekmece ve Terkos (Durusu) gölleri ise bir zamanlar birer koy halinde iken bu koyların önü dalgaların oluşturduğu kıyı seti ile kapatılarak göl haline gelmişlerdir. Oluşum olarak lagün (kıyı set) gölü grubuna girerler.
